Servikal Dar Kanal (Boyun Daralması) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
Servikal dar kanal, dejeneratif disk hastalığı ve osteofit oluşumları başta olmak üzere çeşitli nedenlerle omurilik ve sinir köklerinin basıya uğraması sonucu gelişir. Klinik olarak omurilik basısına bağlı servikal myelopati ve sinir kökü basısına bağlı servikal radikülopati tabloları ayrılır. Radikülopatide doğal seyir çoğunlukla elverişli iken, myelopati genellikle ilerleyici olup fonksiyonel kayıpla seyreder. Tanıda fizik muayeneye ek olarak MR, gerektiğinde myelogram-BT, EMG/sinir iletim çalışmaları ve SSEP yararlanılan yöntemlerdir. Yönetimde ilk basamak konservatif tedaviler iken, persistan/ilerleyici nörolojik defisit veya belirgin stenoz varlığında ACDF, korpektomi, laminektomi, laminoplasti ve foraminotomi gibi cerrahi dekompresyon ve stabilizasyon yöntemleri uygulanır.
Servikal Dar Kanal Nedir?
Servikal dar kanal, boyun omurgasında omurilik ve sinir köklerinin geçtiği kanalın daralmasıdır. Yaşla birlikte disklerin su kaybı ve yıpranması, kemik çıkıntıları (osteofitler) ve bazen geçirilen travmalar bu daralmayı artırarak sinir dokusuna bası yapabilir. Sonuçta boyun, omuz, kol ve elde ağrı, uyuşma-karıncalanma ve güçsüzlük gibi yakınmalar ortaya çıkabilir.
Omuriliğin bütün vücuda sinyal iletimindeki rolü nedeniyle, kanal darlığının derecesi ve yeri şikayetlerin ciddiyetini belirler. Hafif darlıklarda yalnızca hareketle artan ağrı görülebilirken, ileri darlıklarda beceri kaybı ve yürüme bozukluğu gelişebilir.
Servikal Myelopati Nedir?
Servikal myelopati, omuriliğin boyun bölgesinde kalıcı veya aralıklı basıya uğramasıyla gelişir. Omurilik basısı; üst ve alt ekstremitelerde güçsüzlük, denge bozukluğu, ince motor becerilerde azalma ve ilerleyen olgularda idrar-dışkı kontrolünde sorunlara neden olabilir.
Servikal Myelopatinin Belirtileri Nelerdir?
- El becerilerinde azalma; düğme ilikleme ve yazı yazmada zorlanma
- Eşyaları sık düşürme, kavrama güçlüğü
- Yürümede dengesizlik, eşyalara tutunma ihtiyacı
- Kol ve bacaklarda güçsüzlük ve hissizlik
- İleri vakalarda bağırsak veya mesane kontrolünde sorunlar
Servikal Radikülopati Nedir?
Servikal radikülopati, boyundaki bir sinir kökünün disk fıtığı, osteofit ya da daralmış sinir kanalı nedeniyle sıkışması veya tahriş olmasıdır. Şikayetler genellikle etkilenen sinir kökünün dağılım alanıyla sınırlıdır.
Servikal Radikülopati Belirtileri Nelerdir?
- Boyundan kola, önkola veya ele yayılan ağrı
- İlgili bölgede uyuşma veya karıncalanma
- Kas güçsüzlüğü ve el becerisinde azalma
- Omuz, kürek kemiği veya üst sırta vuran ağrı
- Boyun hareketleriyle artan ağrı ve tutukluk
- Etkilenen tarafta reflekslerde azalma
Servikal Myelopati ve Servikal Radikülopatinin Doğal Seyri Nasıldır?
Servikal radikülopatide erken dönemde başvuran birçok hastada 6–12 haftada belirgin iyileşme görülebilir. Yakınmalar uzun süredir devam ediyorsa sonuç daha değişken olabilir. Servikal myelopatide ise genel eğilim ilerleme yönündedir; olguların büyük kısmında dönemsel dalgalanmalarla kötüleşme ya da sürekli yavaş kötüleşme izlenir, az bir grupta hızlı ilerleme görülebilir.
Servikal Myelopati ve Servikal Radikülopatide Tanı Nasıl Konur?
Değerlendirme, ayrıntılı öykü ve nörolojik muayene ile başlar. Düz röntgenler hizalanma ve dejenerasyonu gösterebilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MR), omurilik ve sinir köklerine bası yapan yumuşak doku ve kemik yapılarını ortaya koymada temel incelemedir. Gereken olgularda myelogram sonrası BT, EMG ve sinir iletim çalışmaları ile SSEP testleri ayırıcı tanıda yardımcı olur.
Servikal Myelopati ve Servikal Radikülopatide Tedavi Süreci Nasıldır?
İlk basamak çoğunlukla cerrahi dışı yaklaşımlardır; amaç ağrıyı azaltmak, sinir fonksiyonunu korumak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
- Aktivite ve ergonomi düzenlemeleri
- Soğuk-sıcak uygulamaları
- Ağrı kesiciler, nonsteroid antiinflamatuvarlar; kısa süreli kas gevşeticiler
- Fizik tedavi ve rehabilitasyon; esneme ve güçlendirme programları
- Epidural steroid enjeksiyonları
- Kısa süreli boyunluk kullanımı, düşme önleme stratejileri
- Günlük yaşam aktiviteleri için mesleki terapi
Hafif darlıklarda düzenli takip ve koruyucu öneriler yeterli olabilir. Ancak belirgin/ilerleyici nörolojik kayıp ya da ciddi kanal darlığında cerrahi değerlendirilmeli, uzun süreli yatak istirahati ise kondüsyon kaybı riski nedeniyle önerilmemelidir.
Servikal Stenoz, Myelopati ve Radikülopati İçin Cerrahi Yöntemler Nelerdir?
Cerrahi hedef, omurilik ve sinir kökleri üzerindeki basıyı gidermek ve omurgayı gerektiğinde stabilize etmektir. Yaklaşım; sıkışmanın yeri, seviyesi ve hastanın genel durumuna göre belirlenir.
- Anterior Servikal Diskektomi ve Füzyon (ACDF): Problemli diskin çıkarılması ve greft/kafes ile boşluğun doldurulup plak-vida ile stabilizasyonu.
- Anterior Servikal Korpektomi ve Füzyon: Çok seviyeli basılarda omur gövdesinin bir kısmının çıkarılması ve önden plakla sabitleme.
- Posterior Laminektomi: Omurun arka elemanlarının çıkarılmasıyla omuriliğe geniş alan sağlanması.
- Posterior Laminoplasti: Menteşe benzeri teknikle kanalın genişletilmesi ve omuriliğe yer açılması.
- Posterior Foraminotomi: Sinir kökünün çıktığı kanaldaki darlığın kemik ve disk parçalarının alınmasıyla giderilmesi.
- Stabilizasyon (Fiksasyon): Uygun olgularda vida ve plaklarla omurganın desteklenmesi.
Ameliyat ön (anterior), arka (posterior) veya kombine yaklaşımla planlanabilir. Yöntem seçimi, sıkışmanın düzeyi, omurga hizalanması ve eşlik eden hastalıklar göz önünde bulundurularak kişiye özel yapılır.