Skolyoz Nedir, Belirtileri Nelerdir? Omurga Eğriliği Nasıl Düzelir?

Skolyoz, omurganın frontal düzlemdeki anormal eğriliği olup en sık idiopatik formda ergenlik döneminde görülür. Tanı, fizik muayene ve Adams öne eğilme testi ile klinik olarak desteklenir ve röntgende Cobb açısı ile nicel olarak doğrulanır; seçilmiş olgularda MRI/BT eklenir. Tedavi; yaş, büyüme potansiyeli ve Cobb açısına göre gözlem, egzersiz/fizik tedavi, korse ve cerrahi (spinal füzyon veya büyümeye uyumlu implantlar) arasında bireyselleştirilir. Erken saptama ve düzenli takip, ilerleme riskini azaltır ve fonksiyonel sonuçları iyileştirir. Nöromüsküler ve konjenital tiplerde ilerleme eğilimi daha yüksektir ve multidisipliner yaklaşım gerektirir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz, omurganın düz ekseninden yana doğru sapmasıyla oluşan ve çoğunlukla “S” veya “C” şeklinde izlenen bir deformitedir. En sık ergenlik döneminde başlar; yetişkinlikte dejeneratif değişikliklerle de ortaya çıkabilir. Eğrilik; duruş bozukluğu, omuz/kalça asimetrisi, kıyafetlerin dengesiz durması ve bazen ağrıya yol açabilir. Erken tanı, ilerlemenin önlenmesi ve yaşam kalitesinin korunması için kritik önemdedir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Neden Olur?

Vakaların çoğu idiopatik olsa da, genetik yatkınlık, nöromüsküler hastalıklar, doğumsal omurga anomalileri, enfeksiyonlar, tümörler ve travmalar rol oynayabilir. İlerleme riski; yaş, eğriliğin konumu/şiddeti ve altta yatan nedene bağlıdır.

Genetik faktörler ve ailesel yatkınlık
Nöromüsküler hastalıklar (ör. serebral palsi, kas distrofileri)
Doğumsal omurga malformasyonları
Enfeksiyonlar ve tümörler
Omurilik yaralanmaları
Bağ dokusu hastalıkları (ör. Marfan)

Genetik Faktörler

Aile öyküsü varlığında risk artar; yine de tek başına kalıtım çoğu zaman yeterli değildir, çevresel ve yapısal etmenler de etkilidir.

Serebral Palsi

Kası ve postür kontrolündeki bozukluklar omurga dengesini etkiler ve skolyoza eğilimi artırır.

Kas Distrofisi

Omurga çevresi kasların zayıflaması yapısal dengenin bozulmasına ve eğriliğin ilerlemesine neden olabilir.

Doğumsal Sebepler

Embriyonik gelişimde omur şekillenme/ayrılma kusurları doğumdan itibaren mevcut eğriliklere yol açabilir.

Enfeksiyonlar

Omur ve çevre dokulardaki enfeksiyonlar yapısal hasara ve ikincil eğriliklere neden olabilir.

Tümörler

Omurgayı ve sinir köklerini etkileyen kitleler hizalanmayı bozarak skolyoz oluşturabilir.

Marfan Sendromu

Bağ dokusu gevşekliği, omurga stabilitesini azaltarak eğriliğe zemin hazırlar.

Down Sendromu

Kas ve bağ dokusu gevşekliği ile postüral kontrol sorunları, eğrilik riskini artırır.

Omurilik Yaralanması

Nörolojik kayıp sonrası gövde kaslarının işlevi bozulur; zamanla yapısal eğrilikler gelişebilir.

Kas ve Sinir Hastalıkları

Nöromüsküler koordinasyon kaybı, omurganın mekanik dengesini etkileyerek skolyoza neden olabilir.

Skolyoz Belirtileri Nelerdir?

Erken dönemde belirtiler sinsi olabilir. Gelişme çağında ebeveynlerin duruş değişikliklerini izlemesi önemlidir. Yaygın bulgular:

Eşit olmayan omuz veya kalça seviyesi
Bir kürek kemiğinin daha çıkık görünmesi
Gövdenin bir tarafa eğilmesi
Kıyafetlerin bir yana çekilmesi
Sırtta ağrı/yorgunluk; ilerleyen olgularda boyda kısalma

Eşit Olmayan Omuzlar

Omurgadaki eğrilik, bir omuzun diğerinden daha yüksek görünmesine yol açabilir.

Dışarı Çıkan Kürek Kemikleri

Torakal rotasyon nedeniyle kürek kemikleri arasında belirgin asimetri oluşur.

Pelvis Üzerinde Ortalanamayan Baş

Baş-gövde hizası kayar; denge merkezinde sapma görülebilir.

Kalçalarda Eşitsizlik

Pelvis eğimi bacak boyunda fark varmış gibi bir görünüm oluşturabilir.

Sürekli Bir Tarafa Eğilme

Postüral kompansasyonlar gövdenin tek tarafa eğik durmasına neden olur.

Eşit Olmayan Bacak Uzunluğu

Gerçek veya görünür uzunluk farkı, yürüyüş ve dengede etkilenmeye yol açabilir.

Cilt Lekeleri

Bazı sendromik durumlarda eşlik eden cilt bulguları görülebilir.

Boy Kaybı

İleri eğriliklerde omurga yüksekliğinin azalmasıyla boyda kısalma izlenebilir.

Skolyoz Türleri Nelerdir?

Skolyoz etiyolojisine göre üç ana grupta incelenir:

İdiopatik: Nedeni bilinmeyen, en sık görülen tip.
Nöromüsküler: Kas-sinir sistemi hastalıklarına bağlı gelişen tip.
Konjenital: Doğumsal omurga malformasyonlarına bağlı tip.

İdiopatik Skolyoz

Genellikle büyüme çağında başlar; genetik ve çevresel etkileşimlerden şüphelenilir. Düzenli takip ve kişiselleştirilmiş tedavi esastır.

Nöromüsküler Skolyoz

Nörolojik kontrol ve kas gücündeki bozukluklara bağlıdır; ilerleme eğilimi yüksek olabilir, multidisipliner yaklaşım gerekir.

Konjenital Skolyoz (Doğuştan)

Omur gelişim kusurlarına bağlıdır; erken tanı, ilerlemeyi sınırlamak için önem taşır.

Skolyoz Görülme Sıklığı Nedir?

Okul çağındaki çocukların yaklaşık %2–3’ünde skolyoz saptanır. En sık 10–15 yaş aralığında ve kızlarda daha yüksek oranda görülür. Yetişkinlerde, çocuklukta fark edilmemiş eğriliklerin ilerlemesi veya dejeneratif değişiklikler rol oynayabilir.

Genel prevalans: %2–3 (okul çağı)
En sık yaş: 10–15
Cinsiyet: Kızlarda daha sık
En sık dönem: Büyüme atağı
Yetişkin nedenleri: Geç tanı veya dejeneratif değişiklikler

Skolyoz Nasıl Anlaşılır?

Ayna karşısında omuz, bel ve kalça simetrisi; kürek kemiklerinin çıkıklığı; kıyafetlerin oturuşu gözlemlenebilir. Asimetri fark edildiğinde uzman değerlendirmesi önerilir.

Omuz/kalça seviyesinde fark
Bir kürek kemiğinin daha belirgin olması
Bel hattında asimetri
Gövdenin yana eğilmesi
Kıyafetlerin bir tarafa çekilmesi
Uzun süre oturmada/ayakta ağrı ve yorgunluk

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı, klinik muayene ve görüntüleme ile konur. Öne eğilme (Adams) testi rotasyonel çıkıntıyı gösterebilir. Röntgende Cobb açısı ölçülür; gerekirse MRI/BT ile eşlik eden patolojiler araştırılır.

Tıbbi öykü ve fizik muayene
Adams öne eğilme testi
Röntgen ile Cobb açısı ölçümü
Gerektiğinde MRI/BT
Derecelendirme ve takip planı

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Dereceleri ve Sınıflandırılması

Cobb açısı eğriliğin şiddetini tanımlar ve tedavi kararında belirleyicidir.

Hafif: 10–25°
Orta: 25–40°
Şiddetli: ≥40°
Çok şiddetli: ≥80°

Skolyoz Tedavisi: Omurga Eğriliği Nasıl Düzelir?

Tedavi; yaş, büyüme potansiyeli, eğriliğin yeri ve Cobb açısına göre kişiselleştirilir. Erken dönemde ameliyatsız yöntemler sıklıkla etkilidir.

Gözlem ve takip: Hafif eğriliklerde düzenli klinik ve radyolojik izlem.
Egzersiz ve fizik tedavi: Postür, esneklik ve gövde kas gücünü artırmayı hedefler.
Korse tedavisi: Özellikle büyüme çağında orta dereceli eğriliklerde ilerlemeyi yavaşlatabilir.
Cerrahi: Şiddetli/ilerleyen eğriliklerde spinal füzyon veya büyümeye uyumlu çubuk sistemleri.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Ameliyatı Sonrası

Erken mobilizasyon, ağrı kontrolü ve yara bakımı esastır. Rehabilitasyon programı; postür eğitimi, solunum egzersizleri ve kademeli güçlendirme içerir. Cerrahi sonrası takip röntgenleri ile implant pozisyonu ve füzyonun durumu izlenir.

Skolyozlu Hastalara Yaşam Tarzı Önerileri

Düzenli egzersiz (gövde stabilizasyonu, esneme, yüzme)
Okul ve işte ergonomik düzenlemeler; uygun masa-sandalye yüksekliği
Ağır yükleri simetrik ve kademeli kaldırma
Uzun süreli oturmaya mola verme, duruş farkındalığı
Sigara ve pasif dumandan kaçınma; kemik sağlığı için dengeli beslenme
Hekimin önerdiği aralıklarla kontrol

Skolyoz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Skolyoz ilerler mi?

Büyüme döneminde ilerleme riski daha yüksektir; erişkinde ilerleme hızı genellikle daha düşüktür ancak dejeneratif süreçler etkileyebilir. Düzenli takip önemlidir.

Korse ne zaman gerekir?

Genellikle büyüme potansiyeli olan hastalarda orta dereceli eğriliklerde (yaklaşık 25–40°) önerilebilir; karar kişisel değerlendirmeyle verilir.

Egzersizler ne kadar etkili?

Uzman eşliğinde planlanan programlar postürü, dengeyi ve ağrı kontrolünü iyileştirir; bazı olgularda ilerleme hızını azaltabilir.

Hangi branş doktoruna gidilir?

Ortopedi ve travmatoloji veya beyin ve sinir cerrahisi uzmanları; gerekli durumlarda fizik tedavi ve rehabilitasyon ile iş birliği yapar.

Okul taramaları yeterli mi?

Faydalıdır ancak tek başına yeterli olmayabilir; şüphede klinik muayene ve görüntüleme gerekir.

Ameliyat riskleri nelerdir?

Enfeksiyon, kanama, nörolojik yaralanma, implant sorunları ve kaynamama gibi riskler vardır; deneyimli ekip ve uygun takip ile bu riskler azaltılabilir.