Solunum Yetmezliği Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavisi

Solunum yetmezliği, oksijenin yetersizliği (hipoksemi) ve/veya karbondioksitin artışı (hiperkapni) ile karakterizedir ve solunumsal asidoza yol açabilir. Tip I daha çok oksijenlenme kusuru olan akciğer parankim ve ventilasyon-perfüzyon bozukluklarıyla, Tip II ise alveoler hipoventilasyonla ilişkilidir. Klinik tablo nefes darlığı, siyanoz, taşipne, baş ağrısı ve bilinç değişikliklerini kapsar. Tanıda arteryal kan gazı esastır; görüntüleme ve solunum fonksiyon testleri etiyolojiyi aydınlatır. Tedavi, altta yatan nedenin düzeltilmesine ek olarak oksijen, bronkodilatörler, non-invaziv veya invaziv mekanik ventilasyon gibi destekleri içerir.

Genel Bakış

Solunum yetmezliği, akciğerlerin yeterli oksijen sağlayamaması veya karbondioksiti uzaklaştıramaması sonucu gelişen ve kanın gaz dengesiyle asit-baz durumunu bozan ciddi bir durumdur. Klinik tablo hızla ilerleyebileceği için özellikle nefes darlığı, morarma (siyanoz) ve bilinç değişikliği gibi belirtilerde acil değerlendirme gerektirir.

Solunum Yetmezliği Tipleri

Tip I (Hipoksemik)

Kandaki oksijen düzeyinin düşmesiyle seyreder; genellikle ventilasyon-perfüzyon uyumsuzluğu, difüzyon kusuru veya şant ile ilişkilidir.

Tip II (Hiperkapnik)

Alveoler hipoventilasyon sonucu kandaki karbondioksit yükselir; solunum kasları, santral sinir sistemi ya da hava yolu direnci kaynaklı olabilir. Her iki tip aynı anda da görülebilir.

Nedenler

Tip I ile ilişkili nedenler

KOAH, astım alevlenmesi, pnömoni, bronşiektazi, pnömotoraks
Akciğer ödemi (pulmoner ödem)
Obezite ve bazı viral/bakteriyel enfeksiyonlar

Tip II ile ilişkili nedenler

KOAH ve ağır astım gibi hava yolu hastalıkları
İlaç ve madde zehirlenmeleri
Nöromüsküler hastalıklar
Beyin ve omurilik hasarları
Akciğer ödemi

Belirtiler

Belirtiler, kandaki oksijenin azalması ve/veya karbondioksitin artmasına bağlıdır.

Nefes darlığı, soluk sayısında artış
Siyanoz (özellikle dudak, tırnak ve göz çevresinde morarma)
Hızlı kalp atışı, ritim bozukluğu
Öksürük veya hırıltı
Baş ağrısı, huzursuzluk, kafa karışıklığı, uykululuk
Kas seğirmeleri, hipertansiyon, nöbet, bayılma
Panik atak hissi

Tanı Yöntemleri

Fizik muayene sonrasında hem solunum yetmezliğini doğrulamak hem de altta yatan nedeni saptamak için aşağıdaki testler uygulanır.

Arteryal kan gazı

Oksijen (PaO2), karbondioksit (PaCO2) ve pH ölçülerek oksijenlenme ve asit-baz durumu değerlendirilir.

Kan tetkikleri

Anemi, polisitemi ve enfeksiyon göstergeleri gibi eşlik eden durumları ortaya koyar.

Akciğer röntgeni

Parankim hastalıkları, ödem, atelektazi veya pnömotoraks gibi yapısal nedenleri gösterebilir.

Bilgisayarlı tomografi

Akciğerlerin ayrıntılı görüntülenmesini sağlayarak ince lezyonların ve anatomik bozuklukların saptanmasına yardımcı olur.

Solunum fonksiyon testleri

KOAH ve astım gibi obstrüktif hastalıkların varlığını ve şiddetini belirlemeye yarar.

Tedavi

Yaşam tarzı ve sigara bırakma

Tedavinin temelini altta yatan nedenin düzeltilmesi oluşturur; sigaranın bırakılması ve tetikleyicilerden kaçınma esastır.

İlaçlar (bronkodilatörler)

İnhaler bronkodilatör ve gerekirse antiinflamatuvar tedaviler hava yolu direncini azaltarak solunumu kolaylaştırır.

Oksijen tedavisi

Hipoksemisi olan hastalarda hedef satürasyon aralıklarına ulaşmak için nazal kanül veya maske ile oksijen verilir; bazı olgularda ev tipi taşınabilir sistemler gerekebilir.

Non-invaziv ventilasyon

Yüz maskesiyle pozitif basınçlı ventilasyon, seçilmiş hastalarda solunum işini ve hiperkapniyi azaltır.

Mekanik ventilasyon

Entübasyon veya trakeostomi yoluyla uygulanan invaziv ventilasyon, ağır solunum yetmezliğinde yaşam kurtarıcıdır ve yakın izlem gerektirir.