Spiral (Rahim İçi Araç) Nedir? Nasıl Takılır?

Spiral (rahim içi araç), bakır ya da progestin içeren T şeklinde bir aygıt olup, spermin yumurtaya ulaşmasını engelleyerek ve/veya endometriumda değişiklik oluşturarak gebeliği %99’a yakın etkinlikle önler. Bakır spiral spermleri etkisizleştirirken, hormonlu spiral servikal mukusu kalınlaştırır, endometriumu inceltir ve bazı olgularda ovulasyonu baskılar. Takılması genellikle adet döneminde, kısa ve steril bir işlemdir; çıkarıldığında doğurganlık hızla geri döner. Aktif pelvik enfeksiyon, açıklanamayan kanama, belirgin uterin anomaliler ve (hormonlu spiral için) meme kanseri kontrendikasyonlar arasındadır. Yan etkiler adet değişiklikleri, kramplar, nadiren enfeksiyon ve çok seyrek perforasyon veya kayma şeklinde görülebilir; CYBH’den korumaz, bu nedenle riskli durumlarda ek bariyer yöntemleri önerilir.

Spiral (Rahim İçi Araç) Nedir?

Spiral, rahim içine yerleştirilen, küçük ve T biçimli bir doğum kontrol aracıdır. Bakır veya düşük doz hormon (progestin) içeren tipleri bulunur. Her iki tip de spermin yumurtaya ulaşmasını zorlaştırarak ve rahim iç tabakasında değişiklik oluşturarak gebeliği uzun süreli ve yüksek etkinlikle önler. Cihaz çıkarıldığında doğurganlık kısa sürede geri döner.

Spiral Çeşitleri Nelerdir?

Spiraller iki ana grupta incelenir: hormonlu spiral ve bakır spiral. Seçim kişisel sağlık durumu, kanama düzeni ve tercihleri dikkate alınarak hekimle birlikte yapılmalıdır.

Hormonlu Spiral Nedir?

Hormonlu spiral, rahim içine düşük doz progestin salgılar. Bu hormon, rahim ağzı mukusunu kalınlaştırarak spermlerin geçişini zorlaştırır, endometriumu incelterek embriyonun tutunma olasılığını azaltır ve bazı kadınlarda yumurtlamayı baskılayabilir. Genellikle 5–8 yıl etkilidir ve çoğu kişide adet miktarını azaltır.

Bakır Spiral Nedir?

Bakır spiral hormon içermez. Bakır iyonları spermin hareketini ve yaşama şansını azaltarak döllenmeyi engeller; endometriumda yabancı cisim etkisi oluşturarak tutunmayı güçleştirir. Çoğu model 10 yıla kadar koruma sağlar ve korunmasız ilişkiden sonra 5 gün içinde takılırsa acil kontrasepsiyon olarak da kullanılabilir.

Spiral Hamileliği Nasıl Önler?

Spiral, rahim içinde yabancı cisim etkisi yaratıp lokal bağışıklık yanıtını artırır. Bakır tipte sperm toksik etkilenirken, hormonlu tipte kalınlaşan servikal mukus ve incelen endometrium döllenmeyi ve yerleşmeyi zorlaştırır. Bu mekanizmalar bir araya geldiğinde etkinlik oranı %99’a yaklaşır.

Bakır Spiral Nasıl Çalışır?

Bakır iyonları spermlerin hareket kabiliyetini ve canlılığını azaltır; rahim içinde inflamatuar bir ortam oluşturarak embriyonun tutunmasını engeller.

Hormonlu Spiral Nasıl Çalışır?

Progestin, servikal mukusu koyulaştırıp spermin rahme girişini zorlaştırır, endometriumu inceltir ve bazı olgularda ovulasyonu baskılayarak gebelik olasılığını düşürür.

Spiral Ne Zaman Takılır?

En sık adet döneminde takılır; bu, rahim ağzının daha açık olması ve gebelik şüphesinin düşük olması nedeniyle tercih edilir. Uygun değerlendirme sonrası döngünün diğer zamanlarında da yerleştirilebilir. Hormonlu spiral adetin ilk 7 günü dışında takılırsa 7 gün ek korunma önerilir. Doğum veya düşük sonrası zamanlama bireysel olarak hekim tarafından planlanır.

Spiral Nasıl Takılır?

İşlem steril koşullarda, jinekolojik muayene pozisyonunda ve çoğunlukla 10 dakika civarında sürer. Vajina ve rahim ağzı sterilize edilir, rahmin derinliği ölçülür ve uygun boyut seçilerek uygulama tüpüyle rahim içine yerleştirilir. T kolları açıldıktan sonra kontrol ipleri 1–2 cm olacak şekilde kısaltılır. Gerekirse lokal anestezi uygulanabilir.

Spiral Kimler İçin Uygundur?

Uzun süreli, geri dönüşümlü ve pratik bir korunma arayan; doğum yapmış veya yapmamış, emziren kadınlar dahil birçok kişi için iyi bir seçenektir. Uygunluk hekim muayenesiyle netleştirilir.

Spiral Takılması İçin Uygun Adaylar

Uzun süre gebelik planlamayan, günlük yöntemleri kullanmakta zorlanan ve güvenilir kontrasepsiyon isteyen kişiler uygundur. Emzirme döneminde de güvenle tercih edilebilir; süt üretimini etkilemez.

Spiral Takılamayacak Kişiler Kimlerdir?

Aktif pelvik/genital enfeksiyon, açıklanamayan vajinal kanama, belirgin rahim içi şekil bozuklukları ve rahim/rahim ağzı kanseri gibi durumlarda uygulanmamalıdır. Hormonlu spiral özelinde aktif veya geçmişi yakın meme kanseri kontrendikedir.

Spiral Takılması İçin Diğer Engeller

Yakın zamanda geçirilmiş pelvik enfeksiyon, yüksek CYBH riski, ağır kanama bozuklukları ve ciddi alerjiler ek değerlendirme gerektirir. Gerekirse alternatif doğum kontrol yöntemleri planlanır.

Spiral Kullanmanın Artıları ve Eksileri

Spiral, yüksek etkinlik ve kullanım kolaylığı sunar; ancak her tıbbi işlem gibi bazı risk ve yan etkiler barındırır.

Spiral'in Artıları

Uzun süreli koruma: Bakır spirallerde genellikle 10 yıl, hormonlu spirallerde 5–8 yıl.
Günlük takip gerektirmez; unutma riski yoktur.
Çıkarıldığında doğurganlık hızlıca geri döner.
Bakır spiralde hormonsuz seçenek mevcuttur.

Spiral’in Yan Etkileri ve Olası Riskler

Adet değişiklikleri: Bakırla artış ve kramplar; hormonluyla azalma/lekelenme görülebilir.
İlk günlerde kramp ve hafif ağrı.
Erken dönemde (özellikle ilk 20 gün) enfeksiyon riski.
Nadir kayma (yer değiştirme) ve çok seyrek rahim duvarını delme riski.
CYBH’ye karşı koruma sağlamaz; risk varsa prezervatif eklenmelidir.

Spiral Nasıl Çıkarılır?

Hekim, rahim ağzında kalan kontrol iplerini yakalayıp nazikçe çekerek spirali çıkarır. İşlem kısa sürer ve çoğu kişide minimal rahatsızlıkla tamamlanır. Çıkarma sonrası hemen gebe kalınabilir; gebelik planlanmıyorsa ek korunma gerekir.

Spiral Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Nadir görülse de enfeksiyon gelişebilir; özellikle ilk 2–3 haftada dikkatli olunmalıdır. Aşağıdaki belirtilerde tıbbi değerlendirme gereklidir:

Pelvik/alt karın ağrısı
Kötü kokulu vajinal akıntı
Ateş veya titreme
Ağrılı cinsel ilişki
Yoğun ya da anormal kanama

Spiral ile İlgili Yanlış Bilinenler

Spiral Kısırlık Yapar Mı?

Doğru yerleştirilip takip edildiğinde kısırlığa neden olmaz; çıkarıldıktan sonra doğurganlık genellikle hızla geri döner.

Spiral, Cinsel Yaşamı Etkiler Mi?

Spiral rahim içinde konumlandığı için cinsel ilişkide hissedilmez ve partner tarafından fark edilmez.

Spiral, Her Kadında Aynı Etkiyi Gösterir Mi?

Bireysel farklılıklar olabilir; kanama düzeni ve yan etkiler kişiden kişiye değişir. En uygun seçenek hekimle birlikte belirlenmelidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Spiral Takılma Süreci Acı Verir Mi?

İşlem kısadır; çoğu kişide adet kramplarına benzer, geçici bir rahatsızlık hissi olur. Gerektiğinde lokal anestezi uygulanabilir.

Spiral Ne Zaman Çıkarılır?

Kullanım süresi dolduğunda, gebelik düşünülüyorsa, yan etki/enfeksiyon geliştiğinde veya kişi istediğinde hekim tarafından çıkarılır.

Spiral Nasıl Kayar?

Nadir olarak rahim kasılmaları ve adetle ilişkili değişiklikler sırasında yer değiştirebilir; düzenli kontroller önerilir.

Spiral Kayarsa Ne Olur?

Etkinlik azalır ve gebelik riski artar. Kontrol iplerinde belirgin değişiklik, ağrı veya anormal kanama varsa hekime başvurulmalıdır.

Spiral Çıkarıldıktan Sonra Yenisi Ne Zaman Takılır?

Aynı seansta yeni spiral takılabilir ve korunma kesintiye uğramaz.

Spiral Çıkarıldıktan Sonra İlk Adet Ne Zaman Olur?

Bakır spiralde döngü genellikle aksamaz; hormonlu spiralde birkaç hafta içinde düzen oturur.

Spiral Kaydığını Nasıl Anlarım?

Kontrol iplerinin boyunda bariz kısalma/uzama, yeni başlayan ağrı veya anormal kanama olduğunda yer değiştirmeden şüphelenilir; muayene gerekir.