Toksoplazma Nedir? Toksoplazmanı Belirtileri ve Tedavisi

Toxoplasma gondii, başlıca kedilerde çoğalan, insanlara ise kedi dışkısıyla kirlenmiş çevre, az pişmiş et ve nadiren pastörize edilmemiş süt ürünleriyle bulaşan bir protozoondur. İmmünkompetan bireylerde enfeksiyon çoğunlukla asemptomatik veya grip benzeri hafif yakınmalarla seyrederken, immünsüprese kişilerde santral sinir sistemi ve göz tutulumu dahil ağır klinik tablolar görülebilir. Gebelikte edinilen enfeksiyon fetüse geçerek konjenital toksoplazmoza neden olabilir ve ciddi nörolojik ile oküler sekeller bırakabilir. Tanıda seroloji (IgM/IgG, gerekirse avidite) ve uygun kliniklerde PCR temellidir; fetüs değerlendirmesinde 15. haftadan sonra amniyosentez düşünülebilir. Tedavi gereksinimi klinik duruma göre değişir; immünsüprese olgular, oküler tutulum ve gebelikte özel protokoller uygulanır. Etlerin yeterince pişirilmesi, el ve mutfak hijyeni ile kedi kumunun güvenli yönetimi korunmada temel yaklaşımlardır.

Toksoplazma Nedir?

Toksoplazma (Toxoplasma gondii) kedilerde çoğalan, bazı çiftlik ve av hayvanlarını da enfekte edebilen tek hücreli bir parazittir. İnsanlara, doğrudan hayvanla temastan ziyade kedi dışkısıyla kirlenmiş toprak/nesneler, az pişmiş veya çiğ et ürünleri ve nadiren pastörize edilmemiş süt yoluyla bulaşır. Hamilelik sırasında geçirilen enfeksiyon bebeğe geçebilir; göz tutulumu (oküler toksoplazmoz) ise tedavi edilmezse görme kaybına ilerleyebilir.

Nedenleri ve Bulaş Yolları

Parazit; kedi dışkısıyla kirlenmiş toprak, su ve yüzeyler üzerinden veya kuzu, domuz, geyik gibi hayvanların az pişmiş etlerinin tüketilmesiyle insana geçebilir. Çiğ etle temas eden bıçak, kesme tahtası ve kaplar mutlaka sıcak su ve deterjanla temizlenmelidir. Sebze ve meyveler tüketilmeden önce bol suyla yıkanmalıdır.

Risk Faktörleri

Toksoplazma dünyada yaygındır ve herkes enfekte olabilir. Aşağıdaki gruplarda ağır hastalık riski daha yüksektir:

HIV/AIDS hastaları veya kemoterapi görenler
Uzun süreli steroid veya diğer immünsüpresif ilaç kullananlar
Hamileler ve hamile kalmayı planlayanlar

Toksoplazma Belirtileri

Bağışıklık sistemi güçlü kişilerde çoğu zaman hiç belirti olmaz veya tablo grip benzeri seyreder:

Vücut ağrıları ve yorgunluk
Lenf düğümlerinde şişme
Baş ağrısı ve hafif ateş

Bağışıklığı baskılanmış kişilerde belirtiler ağırlaşabilir:

Bilinç değişikliği, konfüzyon ve nöbetler
Denge bozukluğu ve güçsüzlük
Akciğer tutulumu ile nefes darlığı
Şiddetli göz iltihabı, bulanık görme veya görme kaybı

Bebeklerde (Konjenital Toksoplazmoz)

Hamilelikte ya da hemen öncesinde edinilen enfeksiyon fetüse geçebilir. Bebeklerde erken dönemde görülebilecek bulgular:

Nöbetler
Karaciğer ve dalak büyümesi
Sarılık
Göz enfeksiyonları

Geç dönemde işitme kaybı, görme sorunları ve bilişsel etkilenme ortaya çıkabilir.

Tanı Yöntemleri

Tanı çoğunlukla kan testleriyle konur; Toxoplasma’ya karşı gelişen IgM ve IgG antikorları değerlendirilir, gerekirse IgG avidite testi yapılabilir. Gebelikte fetüsün etkilenimi şüphesinde 15. gebelik haftasından sonra amniyosentez ile alınan sıvıda ileri testler uygulanabilir.

Toksoplazma Tedavisi

Bağışıklık sistemi sağlam kişilerde çoğu zaman tedavi gerekmeyebilir ve yakınmalar kendiliğinden düzelebilir. Klinik gereksinim olduğunda hekim uygun antiparaziter/antibiyotik tedavisini planlar. Gebelikte, bulaş riskini azaltmak ve fetüsü korumak amacıyla gebeliğin dönemine ve enfeksiyonun durumuna göre özel tedavi yaklaşımları uygulanır.

Korunma Önerileri

Etleri iyi pişirin; çiğ/az pişmiş et tüketmeyin.
Çiğ etle temas eden mutfak gereçlerini sıcak su ve deterjanla yıkayın.
Sebze ve meyveleri tüketmeden önce bol suyla yıkayın.
Kedi kumunu günlük ve eldivenle temizleyin; hamileler mümkünse bu işi yapmasın.
Toprakla çalışırken eldiven kullanın ve sonrasında ellerinizi yıkayın.