Trakeobronkomalazi Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Trakeobronkomalazi (TBM), trakea ve bronş duvarlarını destekleyen kıkırdak yapının zayıflaması sonucu hava yolunun dinamik çökmesiyle karakterizedir. Doğumsal biçimi kıkırdak gelişim anomalisine, edinilmiş formu ise çoğunlukla uzun süreli entübasyon, trakeostomi, KOAH ve eksternal kompresyon gibi etkenlere bağlıdır. Klinik tablo hırıltılı öksürük, dispne, stridor ve tekrarlayan alt solunum yolu enfeksiyonlarıyla seyreder. Tanıda PFT, dinamik BT ve bronkoskopi tamamlayıcı bilgiler sağlar. Tedavi; cerrahi onarım/trakeobronkoplasti, bronkoskopik stentleme ve CPAP gibi yöntemleri, hastalığın şiddeti ve etiyolojisine göre içerir.
Trakeobronkomalazi (TBM) nedir?
Trakea ve bronşlar, solunan havayı akciğerlerdeki alveollere taşıyan ve kıkırdak dokularla direnç kazanan hava yollarıdır. Trakeobronkomalazide (TBM) bu kıkırdak destek zayıflar, duvarlar esneyerek hava yolunun özellikle soluk verme sırasında daralmasına ve çökmesine yol açar. TBM doğuştan (konjenital) olabileceği gibi yaşam içinde (edinilmiş) de ortaya çıkabilir. Konjenital olgularda kıkırdak yapısındaki bozukluk nedeniyle hava yolları kendi üzerine katlanmaya eğilimlidir.
Nedenleri
TBM'nin nedeni, konjenital ya da edinilmiş olmasına göre farklılık gösterir. Edinilmiş olgularda tek bir belirleyici neden her zaman saptanamaz; ancak bazı durumlarla daha sık ilişkilidir:
- Uzamış entübasyon (uzun süre solunum tüpü ile izlem)
- Trakeostomi (boyunda açılan cerrahi solunum yolu)
- Uzun süreli hava yolu irritasyonu ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
- Trakea veya bronşlara dıştan bası yapan tümörler ya da kistler
Belirtileri
TBM bulguları genellikle yavaş gelişir ve diğer solunum hastalıklarını taklit edebilir. Çocuklarda akranlara kıyasla daha sık alt solunum yolu enfeksiyonu ve daha uzun iyileşme süresi görülebilir. Sıklıkla şu belirtiler eşlik eder:
- Hırıltılı veya havlar tarzda öksürük
- Nefes darlığı (dispne)
- Hışıltı (wheezing)
- Tekrarlayan alt solunum yolu enfeksiyonları/inflamasyon
- Stridor (özellikle inspiryumda tiz, gürültülü solunum)
Tanı yöntemleri
Tanı; ayrıntılı öykü, fizik muayene ve hava yolunun dinamik davranışını gösteren testlerin birlikte değerlendirilmesiyle konur.
Pulmoner fonksiyon testi (PFT)
Akciğer hacimleri ve hava akım hızlarını ölçerek obstrüksiyonun derecesi ve olası dinamik çöküş hakkında dolaylı bilgi sağlar.
Bilgisayarlı tomografi (BT)
Göğüs anatomisini ayrıntılı görüntüler; özellikle dinamik/dış bası oluşturan kitle, büyümüş lenf düğümü gibi nedenlerin saptanmasına yardımcı olur.
Bronkoskopi
Ucu kameralı esnek veya rijit bronkoskopla hava yollarının doğrudan incelenmesidir; dinamik çöküşün yeri ve şiddeti görsel olarak değerlendirilebilir.
Tedavi
Tedavi planı, altta yatan nedene ve trakeal/bronşiyal çöküşün şiddetine göre kişiselleştirilir.
Cerrahi
Uygun olgularda çöken segmentin onarımı veya çıkarılıp sağlam uçların birleştirilmesi gibi işlemler yapılabilir.
Hava yolu stenti
Bronkoskopi eşliğinde silikon ya da metal stent yerleştirilerek hava yoluna içten destek sağlanır; bazı durumlarda geçici veya cerrahiye köprü amaçlı uygulanır.
Sürekli pozitif hava yolu basıncı (CPAP)
Özellikle uykuda hava yolunun açık kalmasına yardımcı olarak semptomları hafifletir ve yaşam kalitesini artırabilir.
Tıbbi birimler
TBM değerlendirme ve tedavisinde aşağıdaki branşlar birlikte çalışır:
- Göğüs Hastalıkları
- Göğüs Cerrahisi