Trigeminal Nevralji nedir? Trigeminal Nevralji Belirtileri ve Tedavisi
Trigeminal nevralji, trigeminal sinirin etkilenmesine bağlı olarak ortaya çıkan, genellikle tek taraflı ve elektrik çarpması benzeri kısa süreli fakat şiddetli yüz ağrılarıyla karakterize bir ağrı sendromudur. En sık neden, sinir kökü ile bir damar arasındaki nörovasküler temasın sinirde iletim bozukluğuna yol açmasıdır; ayrıca multipl skleroz, tümörler, inme ve travma da etken olabilir. Tanı çoğunlukla klinik öykü ve nörolojik muayeneye dayanır; altta yatan nedenleri dışlamak için MRI/MR anjiyografi gerekebilir. Tedavide ilk seçenek ağrı iletimini azaltan antikonvülzan ilaçlardır; yanıt alınamazsa mikrovasküler dekompresyon, stereotaktik radyocerrahi ve çeşitli perkütan rizotomi teknikleri gündeme gelir. Bu girişimlerin bir kısmı etkili ağrı kontrolü sağlayabilir ancak yüz uyuşması, işitme azalması veya nüks gibi riskler mevcuttur.
Trigeminal Nevralji nedir?
Trigeminal nevralji (tic douloureux), yüzün duyusunu sağlayan trigeminal sinirin etkilenmesi sonucu gelişen, ani ve çok şiddetli yüz ağrılarıyla seyreden kronik bir ağrı bozukluğudur. Yüze hafifçe dokunmak, diş fırçalamak, tıraş olmak, konuşmak ya da rüzgar esintisi gibi basit uyaranlar bile saniyelerden dakikalara sürebilen elektrik çarpması benzeri atakları tetikleyebilir. Hastalık genellikle tek taraflıdır; başlangıçta kısa ve seyrek olan ataklar zamanla sıklaşabilir ve şiddetlenebilir. Kadınlarda ve 50 yaş üzerindeki bireylerde daha sık görülür.
Trigeminal Nevralji neden olur?
En yaygın neden, beyin sapında sinir köküyle komşu bir atar ya da toplardamarın teması sonucu trigeminal sinirin basıya uğramasıdır. Bu temas, sinirde zamanla iletim bozukluğu oluşturur. Multipl skleroz gibi miyelin kılıfı hasarı yapan hastalıklar, iyi/kötü huylu tümörler, beyin lezyonları, inme, yüz travması veya cerrahi yaralanmalar da trigeminal nevraljiye yol açabilir.
Ağrıyı tetikleyebilen yaygın uyaranlar arasında yüze dokunma, yemek yeme/içme, çiğneme, konuşma, diş fırçalama, tıraş, makyaj yapma, yüz yıkama ve rüzgar esintisi bulunur.
Trigeminal Nevralji belirtileri
- Genellikle tek taraflı, ani başlangıçlı, elektrik çarpması benzeri, batıcı ya da yanıcı ağrı atakları
- Saniyelerden dakikalara süren nöbetler; günler-haftalar süren kümelenmeler ve aralarda ağrısız dönemler
- Yanak, çene, dişler, diş etleri, dudaklarda; daha nadiren göz ve alın bölgesinde ağrı
- Yüze dokunma, çiğneme, konuşma, diş fırçalama veya rüzgar gibi uyaranlarla tetiklenme
- Zamanla atakların sıklaşması ve şiddetlenmesi; bazı hastalarda atak öncesi künt ağrı/yanma
- Uzun süren ya da tekrarlayan ve basit ağrı kesicilere yanıt vermeyen yüz ağrısında hekime başvurma gerekliliği
Trigeminal Nevralji nasıl teşhis edilir?
Tanı, hastanın ağrının tipi, süresi, yeri ve tetikleyicilerini tarif etmesine dayanır ve nörolojik muayene ile desteklenir. Ağrının trigeminal sinirin dallarıyla uyumlu dağılım göstermesi ayırt ettiricidir. Altta yatan nedenleri belirlemek veya dışlamak için beyin MRI ve gerekirse MR anjiyografi istenebilir. Yüz ağrısına yol açan diğer durumlar bulunduğundan, doğru tanı uygun tedavi için kritik öneme sahiptir.
Trigeminal Nevralji nasıl tedavi edilir?
İlaç tedavisi
İlk basamak genellikle ağrı sinyallerinin iletimini azaltan antikonvülzan ilaçlardır. Zamanla doz ayarı veya ilaç değişimi gerekebilir. Baş dönmesi, sersemlik, uyku hali ve mide bulantısı gibi yan etkiler görülebilir. Bazı olgularda kas gevşetici (antispazmodik) ilaçlar tek başına ya da kombinasyon halinde eklenebilir. Altta yatan neden saptanırsa (ör. multipl skleroz), tedavi buna göre şekillendirilir.
Mikrovasküler dekompresyon
Sinir köküyle temas eden damarın uzaklaştırılması veya yerinin değiştirilmesi ve sinir ile damar arasına yumuşak bir yastık yerleştirilmesi esasına dayanır. Çoğu hastada ağrıyı belirgin azaltır ya da ortadan kaldırır; ancak nüks edebilir. İşitmede azalma, yüz zayıflığı, uyuşma, felç gibi riskler nadiren görülebilir.
Stereotaktik radyocerrahi
Trigeminal sinir köküne odaklanmış radyasyon uygulanarak ağrı iletimi azaltılır. Etki genellikle haftalar içinde belirginleşir ve nüks olursa tekrar edilebilir. En sık yan etki yüzde uyuşma hissidir.
Perkütan gliserol rizotomi
İnce bir iğneyle trigeminal sinir ganglionu bölgesine ulaşılır ve az miktarda gliserol gibi steril bir madde verilerek seçici sinir lifleri hasarlanır. Çoğu olguda ağrı hızlı şekilde azalır; yüzde uyuşma/karıncalanma görülebilir ve zamanla nüks edebilir.
Balon sıkıştırma
Kateter ucundaki küçük bir balon, trigeminal sinirde hedef bölgede kısa süreli şişirilerek sinir lifleri mekanik olarak sıkıştırılır. Ağrı kontrolünde etkilidir; genellikle geçici yüz uyuşması gelişir.
Radyofrekans termal lezyon
Hedef sinir lifleri, iğne elektrodu üzerinden ısı verilerek seçici biçimde hasarlanır. İşlem sırasında doğru hedefleme için kısa uyarılarla ağrı bölgesi doğrulanır. Etkili bir yöntemdir; yüzde uyuşma görülebilir ve ağrı birkaç yıl sonra tekrarlayabilir.
Trigeminal Nevralji ile yaşam
Hastalık, sosyal ilişkileri, iş performansını ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Hekimle yakın takip, kişiye özel tedavi planı ve destek gruplarıyla bilgi-paylaşımı, baş etme ve uyumu güçlendirir.