Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Nedir? Nedenleri Nelerdir?
Trombositopeni, trombosit sayısının normalin altına düşmesiyle karakterize olup kanama eğilimini artırır. Etiyoloji; kemik iliğinde üretim azalması, periferde artmış yıkım (ör. ITP) ve dalakta sekestrasyon dahil çok faktörlüdür. Tanıda tam kan sayımı esastır; gerektiğinde periferik yayma, kemik iliği incelemesi ve immünolojik/viral testler eklenir. Tedavi, altta yatan nedene yöneliktir; kortikosteroidler, trombopoetin reseptör agonistleri, IVIG, trombosit transfüzyonu ve dirençli olgularda splenektomi seçenekleri arasında yer alır. Hafif olgularda yaşam tarzı düzenlemeleri ve tetikleyicilerden kaçınma önemlidir.
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Nedir?
Trombosit düşüklüğü, kandaki trombositlerin normal aralığın altına inmesi sonucu pıhtılaşma sürecinin zayıflamasıyla ortaya çıkar. Bu durum kolay morarma, burun ve diş eti kanaması, ciltte noktasal kırmızı-mor döküntüler (peteşi) ve küçük kesilerde dahi uzun süren kanamalar gibi bulgulara yol açabilir. Trombositopeni; kemik iliğinde üretim azalması, bağışıklık sistemine bağlı artmış yıkım veya dalakta aşırı tutulma (sekestrasyon) gibi mekanizmalarla gelişebilir.
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Nasıl Belli Olur?
Tanıda temel test, tam kan sayımı (CBC) ile trombosit sayısının ölçülmesidir. Trombositopeni saptandığında altta yatan nedeni aydınlatmak için ek incelemeler yapılabilir.
- Periferik yayma ile trombositlerin görünümü ve eşlik eden hücresel değişikliklerin değerlendirilmesi
- Gereğinde kemik iliği incelemesi
- Viral serolojiler, bağışıklık sistemi testleri ve karaciğer fonksiyon testleri gibi hedefe yönelik tetkikler
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Belirtileri Nelerdir?
Belirti ve bulgular trombosit düzeyine ve eşlik eden nedenlere göre değişir. Aşağıdaki şikayetler sık görülür:
- Kolay ve yaygın morarma
- Deri altında iğne ucu büyüklüğünde kırmızı/mor lekeler (peteşi)
- Burun ve diş eti kanamaları
- Küçük kesilerde uzun süren kanama
- Adet kanamalarında artış veya uzama
- İdrar ya da dışkıda kan görülmesi
- Nedeni açıklanamayan sık kanamalar
- Şiddetli olgularda iç organ kanamaları ve baş ağrısı, nörolojik yakınmalar gibi uyarıcı belirtiler
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Neden Olur?
Trombosit sayısını düşüren mekanizmalar; üretim azlığı, artmış yıkım ve dalakta birikim olarak özetlenebilir. Sık karşılaşılan nedenler:
- Kemik iliği bozuklukları: Lösemi, lenfoma ve aplastik anemi gibi durumlar üretimi azaltabilir.
- Bağışıklık aracılı yıkım: İmmün trombositopenik purpura (ITP) başta olmak üzere otoimmün süreçler trombositleri hedef alabilir.
- Enfeksiyonlar: Dengue, hepatitler, HIV ve diğer viral enfeksiyonlar geçici veya kalıcı düşüşe neden olabilir.
- İlaçlar: Bazı antibiyotikler, diüretikler ve kemoterapi ajanları trombosit sayısını azaltabilir.
- Dalak büyümesi (splenomegali): Trombositlerin dalakta tutulumu artar ve dolaşımdaki sayı düşer.
- Vitamin eksiklikleri: B12 ve folat yetersizliği kemik iliği üretimini olumsuz etkiler.
- Yoğun alkol kullanımı: Kemik iliğinde trombosit üretimini baskılayabilir.
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, altta yatan nedene göre kişiye özel planlanır ve kanama riskini azaltmayı hedefler.
- Nedene yönelik tedavi: Enfeksiyonların kontrolü, kemik iliği hastalıklarının tedavisi veya ilaç kaynaklı düşüşlerde ilacın kesilmesi/değiştirilmesi
- İmmün modülasyon: Kortikosteroidler, gerekirse IVIG ve seçilmiş olgularda diğer immün baskılayıcılar
- Üretimi artırmaya yönelik ilaçlar: Trombopoetin reseptör agonistleri
- Trombosit transfüzyonu: Ciddi kanama veya çok düşük trombosit sayısında
- Splenektomi: Uygun hastalarda, dirençli olgularda düşünülebilir
- Yaşam tarzı düzenlemeleri: Kanama riskini artıran aktivitelerden kaçınma, alkol tüketimini sınırlama ve dengeli beslenme
Sıkça Sorulan Sorular
Trombosit Düşüklüğü (Trombositopeni) Kanser Belirtisi mi?
Bazı kanserlerde (özellikle lösemi, lenfoma) trombositopeni görülebilir; ancak tek başına kanserin kesin göstergesi değildir. Klinik bulgular ve ek testlerle neden ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.
Enfeksiyona Bağlı Trombosit Düşüklüğü Nedir?
Viral, bakteriyel veya diğer enfeksiyonlara yanıt olarak bağışıklık aracılı yıkım, kemik iliğinde baskılanma veya dalakta sekestrasyon gelişebilir. Çoğu olguda enfeksiyon kontrol altına alındığında trombosit sayısı düzelir.
Trombosit Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?
Tek bir besin trombosit değerlerini hızlıca yükseltmez; ancak sağlıklı yaşam tarzı destekleyicidir.
- Yeterli protein, B12 ve folat içeren dengeli beslenme
- Alkolü sınırlamak ve kanama riskini artırabilecek ilaçları (ör. bazı ağrı kesiciler) hekim onayı olmadan kullanmamak
- Travma riski yüksek aktivitelerden kaçınmak