Tükürük Bezi Kanseri Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Tükürük bezi kanserleri, major (parotis, submandibular, sublingual) ve minör tükürük bezlerinde ortaya çıkan heterojen malignitelerdir. Klinik bulgular sıklıkla lokal kitle, ağrı, fasiyal sinir disfonksiyonu ve bölgesel lenfadenopatiyi içerir. Tanı, klinik muayene ve görüntülemenin ardından ince iğne aspirasyon biyopsisi veya cerrahi biyopsiyle histopatolojik olarak doğrulanır. Tedavinin temelini cerrahi eksizyon oluşturur; yüksek riskli durumlarda adjuvan radyoterapi eklenir, metastatik/nüks olgularda sistemik tedavi seçenekleri gündeme gelir. Erken evrede saptanan olgularda onkolojik sonuçlar ve fonksiyonel korunma oranları belirgin biçimde daha iyidir. Düzenli takip, nükslerin erken yakalanması ve geç tedavi etkilerinin yönetimi açısından kritik önemdedir.

Tükürük Bezi Kanseri Nedir?

Tükürük bezi kanseri, tükürük üreten bezlerde kontrol dışı hücre büyümesiyle gelişen ve nadir görülen bir kanser grubudur. Parotis, submandibular ve sublingual bezler başta olmak üzere minör bezlerde de ortaya çıkabilir. Hastalık, bulunduğu bölgeye ve tümörün tipine göre farklı hız ve davranış gösterebilir.

Tükürük Bezi Çeşitleri ve Görevleri

Major tükürük bezleri üç çifttir: parotis (kulak önü), submandibular (çene altı) ve sublingual (dil altı). Bu bezler, ağız içini nemli tutan ve sindirime yardımcı olan tükürüğü üretir.

Parotis: En büyük bezdir; kulak önünde yer alır ve tükürüğün önemli kısmını üretir.
Submandibular: Çene altında bulunur; hem sulu hem de mukus içerikli salgı üretir.
Sublingual: Dil altında yer alır; daha çok mukus ağırlıklı salgı yapar.

Tükürük Bezi Kanseri Türleri

Tükürük bezi tümörleri iyi huylu ya da kötü huylu olabilir. Sınıflandırma; tedavi yaklaşımı, nüks riski ve prognozu belirlemede kritiktir.

İyi Huylu Tükürük Bezi Tümörleri

Genellikle yavaş büyür, çevre dokulara invazyon eğilimi düşüktür ve çoğu ağrısızdır. Pleomorfik adenom ve Warthin tümörü sık görülür. Cerrahiyle çıkarıldıklarında nüks riski düşüktür ancak uzun süreli varlıkta nadiren malign dönüşüm görülebilir.

Kötü Huylu Tükürük Bezi Tümörleri

Mükoepidermoid karsinom, adenoid kistik karsinom ve asiner hücreli karsinom başlıca alt tiplere örnektir. Daha agresif seyredebilir; hızlı büyüme, sinir tutuluşu, çevre dokulara yayılım ve uzak metastaz potansiyeli taşır.

Tükürük Bezi Kanseri Belirtileri

Belirtiler, tümörün yeri ve boyutuna göre değişir. Erken fark edilmesi, tedavi başarısını artırır.

Kulak önünde veya çene altında ele gelen sert kitle
Tek taraflı yüz şişliği
Yüzde ağrı, uyuşukluk ya da his kaybı
Yüz kaslarında zayıflık veya felç
Kalıcı ağrı/hassasiyet, çiğneme ve yutma güçlüğü
Ağız kuruluğu, tükürükte kan, bazen kulak ağrısı
Boyun lenf bezlerinde büyüme

Kulak Önü ve Çene Altında Şişlik

Parotis kaynaklı kitleler kulak önünde, submandibular kaynaklı olanlar çene altında belirgin şişliğe yol açabilir. Başlangıçta ağrısız olabilir ancak zamanla büyüyebilir.

Yüzde Ağrı ve Uyuşukluk

Tümörün çevre sinirlere basısı ağrıya ve his kaybına neden olabilir; yakın bölgelerde yayılabilir.

Yüz Felci

Parotis içinde seyreden yüz siniri etkilenirse tek taraflı kas zayıflığı veya felç gelişebilir. Bu bulgu, malignite olasılığını artırabilir.

Yutma Güçlüğü ve Ağız Kuruluğu

Kitle etkisi yutmayı zorlaştırabilir. Bezin işlev bozukluğu ise ağız kuruluğuna, konuşma ve tat almada sorunlara yol açabilir.

Tükürük Bezi Kanserinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kesin neden tam bilinmemekle birlikte bazı faktörler riski artırır.

İleri yaş ve erkek cinsiyet
Baş-boyun bölgesine radyasyon maruziyeti
Sigara ve alkol kullanımı
Belirli endüstriyel kimyasallara maruziyet
Genetik yatkınlık ve bazı viral enfeksiyonlar
Kronik tükürük bezi iltihapları ve bağışıklık sistemi bozuklukları

Genetik Faktörler ve Kalıtsal Yatkınlık

Aile öyküsü ve bazı kalıtsal sendromlar riski bir miktar artırabilir; yine de olguların çoğu sporadiktir.

Sigara ve Alkol Kullanımı

Uzun süreli ve yoğun kullanım hücresel hasarı artırarak kanser gelişimine zemin hazırlayabilir.

Radyasyona Maruz Kalma

Geçmişte alınan tıbbi radyoterapi veya diğer radyasyon türleri, yıllar sonra risk artışıyla ilişkilendirilebilir.

Diğer Çevresel Faktörler

Bazı viral etkenler ve mesleki maruziyetler üzerinde çalışmalar sürmekle birlikte kanıt düzeyi değişkendir.

Tükürük Bezi Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?

Değerlendirme klinik muayene ile başlar; görüntüleme ve doku tanısı ile kesinleştirilir.

Fiziksel Muayene

Baş-boyun muayenesinde kitlelerin yeri, boyutu ve hareketliliği; yüz siniri fonksiyonları ve lenf nodları sistematik olarak değerlendirilir.

Görüntüleme Testleri (MR ve BT)

BT kemik yapı ve yayılımı, MR ise yumuşak doku sınırlarını ve sinir ilişkisini ayrıntılı gösterir. Ultrason rehberliğinde girişimler planlanabilir.

Biyopsi ile Tanı

İnce iğne aspirasyon biyopsisi sıklıkla ilk tercihtir; gerektiğinde çekirdek iğne veya cerrahi biyopsi uygulanır. Histopatoloji, alt tip ve evrelemeyi yönlendirir.

Tükürük Bezi Kanserinde Tedavi Yöntemleri

Tedavi; tümör tipi, evre, sinir tutuluşu ve hastanın genel durumuna göre kişiselleştirilir.

Cerrahi Yöntemler

Birincil tedavidir. Amaç, güvenli cerrahi sınırlarla tümörün çıkarılması ve gerekirse boyun lenf diseksiyonudur; yüz siniri mümkün olduğunca korunur.

Radyoterapi Uygulamaları

Adjuvan olarak nüks riskini azaltmak veya cerrahinin uygun olmadığı durumlarda lokal kontrol sağlamak için uygulanabilir.

Kemoterapi Seçenekleri

Metastatik veya nüks hastalıkta sistemik tedavi olarak kullanılabilir. Seçilmiş olgularda hedefe yönelik tedaviler/immünoterapi gündeme gelebilir.

Kombine Tedavi Yaklaşımları

Cerrahi sonrası radyoterapi ve gerektiğinde sistemik tedavilerin birlikte planlanması, ileri evrelerde daha sık tercih edilir.

Tükürük Bezi Kanserinde Erken Tanının Önemi

Erken evrede saptanan tümörlerde kür şansı ve fonksiyonel sonuçlar daha iyidir; komplikasyon oranları azalır.

Erken Evrede Tedavi Başarı Oranları

Bez içinde sınırlı hastalıkta cerrahiyle tam çıkarım olasılığı yüksektir ve adjuvan tedavi gereksinimi azalabilir.

Düzenli Sağlık Kontrollerinin Önemi

Risk faktörü olan bireylerde ve yeni ortaya çıkan şişlik/uyuşma gibi bulgularda gecikmeden uzmana başvurmak, prognozu olumlu etkiler.

Tükürük Bezi Kanseri Sonrası Yaşam Kalitesi ve Takip

Tedavi bitiminde düzenli takip; nükslerin erken saptanması ve geç etkilerin yönetimi için elzemdir.

Tedavi Sonrası Bakım ve İzlem

İlk yıllarda daha sık, sonrasında daha seyrek aralıklarla muayene ve gerektiğinde görüntüleme yapılır. Yüz siniri fonksiyonu, yutma ve tükürük üretimi izlenir.

Sağlıklı Yaşam Önerileri ve Koruyucu Önlemler

Sigara ve alkolden uzak durma, dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve ağız bakımına özen gösterme önerilir. Gerekirse konuşma-yutma terapisi ve psikososyal destek sağlanır.

Tükürük Bezi Kanseri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Tükürük bezi kanseri nedir?

Tükürük bezlerinde anormal hücre çoğalmasıyla oluşan ve farklı alt tiplere ayrılan tümörlerdir.

Belirtiler nelerdir?

Kulak önü/çene altında kitle, tek taraflı yüz şişliği, yüzde ağrı-uyuşukluk, yüz kas zayıflığı ve yutma güçlüğü sık belirtilerdir.

Nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?

İleri yaş, radyasyon öyküsü, sigara/alkol, bazı kimyasallar ve genetik yatkınlık risk artışıyla ilişkilidir.

Tanı nasıl konur?

Klinik muayene ve görüntüleme sonrası biyopsi ile histopatolojik doğrulama yapılır.

Tedavi nasıl yapılır?

Öncelik cerrahidir; gerekli durumlarda radyoterapi ve sistemik tedaviler eklenir.

Tekrarlar mı?

Tümör tipine, evreye ve cerrahi sınır durumuna bağlı olarak nüks edebilir; bu nedenle düzenli takip önemlidir.