Ülser Nedir? Ülser Belirtileri Nelerdir? Ülser Tedavisi

Peptik ülser, mide veya duodenum mukozasında asit-pepsin etkisine maruz kalan bölgelerde gelişen açık yaralarla karakterizedir. En yaygın etken Helicobacter pylori enfeksiyonu olup, nonsteroid antiinflamatuar ilaçların kronik kullanımı önemli bir diğer risk faktörüdür. Klinik tabloda epigastrik ağrı/yanma, dispepsi, bulantı-kusma ve kilo kaybı görülebilir; melena veya hematemez akla üst gastrointestinal kanamayı getirir. Tanıda üst gastrointestinal endoskopi altın standarttır ve gerektiğinde biyopsi ile H. pylori araştırılır. Tedavi, proton pompa inhibitörleri ile asit baskılanması ve H. pylori saptanırsa eradikasyon rejimleri (antibiyotik kombinasyonları) üzerine kuruludur; komplikasyonlarda endoskopik hemostaz veya cerrahi gerekebilir. Yaşam tarzı düzenlemeleri ve tetikleyici ilaç/alışkanlıklardan kaçınma, nüks riskini azaltır ve semptom kontrolüne katkı sağlar.

Ülser nedir?

Ülser, mide veya onikiparmak bağırsağı (duodenum) iç yüzeyinde, asit ve sindirim enzimlerinin etkisiyle oluşan açık yaralardır. Mukoza bariyerinin zayıflamasıyla birlikte tahrişe açık hale gelen bölgelerde ağrı, yanma ve zaman zaman kanama görülebilir. Midede gelişen tabloya gastrik ülser, duodenumda gelişene duodenal ülser; her ikisi birlikte peptik ülser adı verilir.

Ülser kimlerde görülür?

Duodenal ülser erişkinlerde daha sık olup, genç-orta yaş erkeklerde nispeten daha yaygındır. Gastrik ülser ise ileri yaşlarda ve kadınlarda daha belirgin olabilir. Ağrı kesicileri düzenli kullananlar, sigara içenler ve H. pylori ile enfekte bireylerde risk artar.

Ülser tipleri

Başlıca iki tipten söz edilir: gastrik ülser (mide) ve duodenal ülser (ince bağırsağın ilk bölümü). Ülserler boyut ve derinlik açısından değişkenlik gösterir; bazen yüzeyel, bazen daha derin ve komplikasyona yatkın olabilir.

Ülser belirtileri

Belirtiler kişiden kişiye değişebilse de en sık şikayet epigastrik bölgede yanma ve ağrıdır. Ağrı genellikle açlık dönemlerinde artabilir ve yemekle geçici rahatlama olabilir.

Midede yanma ve ağrı
Hazımsızlık, geğirti, şişkinlik ve gaz
Bulantı, bazen kusma (kusma sonrası geçici rahatlama)
İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
Sık acıkma hissi veya yemekten sonra ağrı
Siyah renkli dışkı veya kanlı kusma (acil değerlendirme gerektirir)

Belirti vermeyen ülserler de kanama veya delinme ile ilk kez ortaya çıkabilir; bu nedenle şüpheli durumlarda gecikmeden tıbbi değerlendirme önemlidir.

Ülserin nedenleri

Helicobacter pylori ve ilaçlar

Peptik ülserlerin en yaygın nedeni Helicobacter pylori enfeksiyonudur. Bunun yanında, özellikle nonsteroid antiinflamatuar ilaçların (NSAİİ) ve bazı ağrı kesicilerin uzun süreli kullanımı mukozal savunmayı bozarak ülser gelişimine yol açabilir.

Yaşam alışkanlıkları ve diğer tetikleyiciler

Sigara, alkol, yetersiz-hijyenik olmayan beslenme, aşırı tuz ve kafein tüketimi, düzensiz öğünler ve uzun süre aç kalma gibi etmenler ülser riskini ve semptomları artırabilir. Baharatlı yiyecekler ve stres doğrudan neden olmayabilir; ancak mevcut semptomları şiddetlendirebilir.

Tanı ve değerlendirme

Endoskopi

Üst gastrointestinal endoskopi, yemek borusu, mide ve duodenumun doğrudan görüntülenmesini sağlar ve tanıda altın standarttır. Gerekli durumlarda biyopsi alınarak H. pylori ve diğer patolojiler araştırılır.

Radyolojik inceleme

Baryumlu mide-duodenum grafisi, anatomik yapı ve geçişin değerlendirilmesinde yardımcı olabilir; endoskopiyi tamamlayıcı bir yöntemdir.

Tedavi

İlaç tedavisi

Tedavinin temelini asit baskılayıcı ilaçlar (örn. proton pompa inhibitörleri) oluşturur. H. pylori saptanırsa, uygun antibiyotik kombinasyonlarıyla eradikasyon tedavisi uygulanır. NSAİİ gereksinimi olan hastalarda dozun azaltılması, alternatif ilaçlar ve mideyi koruyucu stratejiler planlanır.

Cerrahi seçenekler

Kanama, perforasyon veya çıkış tıkanıklığı gibi komplikasyonlarda endoskopik girişimler ve/veya cerrahi tedavi gerekebilir. Nadiren vagus sinirini hedefleyen operasyonlar düşünülse de nüks riski tamamen ortadan kalkmaz.

Ülser diyeti

Tetikleyici besin ve içeceklerden kaçınmak; acı, ekşi, aşırı yağlı veya kızartılmış gıdaları sınırlamak, kafeini azaltmak ve alkol-sigaradan uzak durmak önerilir. Küçük ve sık öğünler, iyi çiğneme ve yeterli sıvı alımı semptom kontrolüne yardımcıdır.

Yaşam tarzı ve evde bakım

Ağrı kesicileri hekim önerisiyle en düşük etkili dozda ve yemekle birlikte kullanmak
Stres yönetimi: düzenli hafif egzersiz, uyku düzeni, sosyal destek
Sigarayı bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak
Hekime danışmadan takviye/bitkisel ürün kullanmamak (etkileşim riski)

Ağrıya ne iyi gelir?

Düzenli asit baskılayıcı tedaviyi aksatmamak
Küçük-sık öğünler ve mideyi tahriş eden gıdalardan kaçınmak
Kafein, alkol ve sigarayı bırakmak
Hekiminizin uygun gördüğü koruyucu ajanları kullanmak

Komplikasyonlar

Kanama

Üst sindirim sistemi kanamalarının en sık nedenlerinden biridir. Siyah, katran görünümünde dışkı (melena) veya kahverengimsi/kanlı kusma önemli uyarı işaretleridir ve acil müdahale gerektirir.

Perforasyon

Ülserin derinleşerek duvarda delik oluşturmasıdır. Ani, şiddetli karın ağrısı ve karın sertliği ile seyreder; genellikle acil cerrahi tedavi gerektirir.

Tıkanma ve kilo kaybı

Yara dokusu veya ödem, mide çıkışında darlığa yol açarak erken doyma, kusma ve istemsiz kilo kaybına neden olabilir.

Mide kanseri riski

Özellikle H. pylori enfeksiyonu eşlik eden olgularda, uzun dönemde mide kanseri riski artabilir; uygun tedavi ve takip önemlidir.

Önleme ve korunma

El hijyeni, güvenli gıda tüketimi ve iyi pişirme uygulamaları H. pylori bulaşını azaltmaya yardımcı olabilir. Ağrı kesicileri mümkün olan en düşük etkili dozda, yemekle ve hekim önerisiyle kullanmak; ilaçlarla birlikte alkol almamak; sigara ve alkolden uzak durmak ve düzenli kontrollerle nüksleri önlemeye çalışmak önerilir.