Uyku Apnesi Nedir? Uyku Apnesi Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi
Uyku apnesi; obstrüktif, santral ve karma tipleri olan, uykuda tekrarlayan solunum kesintileriyle seyreden ve oksijen desatürasyonlarına yol açan bir bozukluktur. Tanıda polisomnografi altın standarttır; apne-hipopne indeksi (AHI) saatte ≥5 (semptomla) veya ≥15 (semptomsuz) eşiklerine göre tanı konur ve şiddet sınıflanır. Tedavide yaşam tarzı değişiklikleri, pozitif hava yolu basınç tedavileri (CPAP/oto-CPAP/BPAP), mandibular ilerletme apareyleri ve seçilmiş olgularda cerrahi yöntemler yer alır. Tedavi uyumu, kardiyovasküler ve metabolik komplikasyonların (hipertansiyon, aritmi, koroner hastalık, insülin direnci) azaltılmasında anahtar rol oynar. Pozisyonel tedavi ve nazal obstrüksiyonun yönetimi uygun hastalarda yarar sağlayabilir. Düzenli izlem, semptom kontrolü ve cihaz uyumunun optimizasyonu için gereklidir.
Uyku Apnesi Nedir?
Uyku apnesi, uykuda solunumun kısmen (hipopne) ya da tamamen (apne) tekrar tekrar durmasıyla seyreden ve uyku bütünlüğünü bozan bir hastalıktır. Bu kesintiler kandaki oksijen düzeyini düşürür, kalp-damar sistemini strese sokar ve gece uyanmaları ile gündüz aşırı uykululuğa yol açar. En sık görülen tip obstrüktif uyku apnesidir; üst hava yolunun uyku sırasında daralması veya kapanmasıyla oluşur. Daha nadir görülen santral tipte solunum, beyin kaynaklı komut kesintileri nedeniyle durur; karma tipte her iki mekanizma bir aradadır.
Uyku Apnesi Neden Olur?
Obstrüktif uyku apnesinde temel sorun, üst solunum yolunun uyku sırasında daralması/kapanmasıdır. Risk; fazla kilo/obezite, yumuşak damak ve dil kökü gevşekliği, büyümüş bademcik-geniz eti, alt çenenin geride olması, burun tıkanıklığı, sırtüstü yatış, alkol ve sedatif kullanımı gibi etkenlerle artar. Santral uyku apnesinde ise solunum komutu yeterince iletilmez; nörolojik ve kardiyak durumlarla ilişkili olabilir.
- Fazla kilo ve obezite
- Bademcik/geniz etinde büyüme
- Alt çenenin geride olması ve anatomik darlıklar
- Sigara, alkol ve sedatif kullanımı
- Yumuşak damak-dil kaslarında tonus azalması
- Sırtüstü uyuma (pozisyonel faktör)
- Genetik yatkınlık ve yaşlanma
- Burun tıkanıklığı
- Hormonal bozukluklar (örneğin hipotiroidi)
Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?
Uyku apnesi olan kişilerde gece boyunca tekrarlayan solunum kesintileri uykuyu böler; çoğu kişi bu uyanmaları hatırlamaz. Sonuçta sabah dinlenmemiş uyanma, gün içinde uykululuk ve bilişsel performansta azalma görülür.
Sık Görülen Belirtiler
- Gürültülü horlama
- Uykuda nefesin durduğunun eşlikçi tarafından fark edilmesi
- Uykuda boğulma hissi, ani uyanmalar
- Sabah baş ağrısı
- Gün içinde aşırı uykululuk, yorgunluk
- Ağız kuruluğu veya boğaz ağrısıyla uyanma
- Odaklanma-konsantrasyon güçlüğü, sinirlilik
Nadir Görülen Belirtiler
- Gece sık idrara çıkma
- Hafıza sorunları
- Uykusuzluk (insomnia)
- Cinsel istekte azalma/erektil disfonksiyon
- Huzursuz bacak belirtileri
Uyku Apnesi Tanısı Nasıl Konulur?
Hekim, tıbbi öykü ve muayenenin ardından uyku çalışması ister. Altın standart polisomnografidir; beyin dalgaları, solunum, oksijen satürasyonu, kalp ritmi ve kas aktivitesi gece boyunca kaydedilir. Uygun hastalarda ev tipi uyku apnesi testleri de kullanılabilir. Apne-hipopne indeksi (AHI) saatte ≥5 olup semptom eşlik ediyorsa veya AHI ≥15 ise uyku apnesi tanısı konur; şiddet AHI değerine göre sınıflanır.
Uyku Apnesi Tedavisi
Tedavi; tip, şiddet ve bireysel anatomik özelliklere göre düzenlenir. Yaşam tarzı düzenlemeleri (kilo verme, düzenli egzersiz, alkol/sedatiflerden kaçınma, sigarayı bırakma, sırtüstü yerine yan yatma, geç saat ağır yemekten kaçınma) her hastada önerilir.
CPAP/oto-CPAP cihazları, maske aracılığıyla pozitif basınç vererek hava yolunun kapanmasını engeller ve semptomları hızla düzeltir. Bazı hastalarda alt çeneyi öne alan ağız içi apareyler ve pozisyonel tedavi etkili olabilir. Nazal tıkanıklığın tedavisi uyumu artırır. Anatomik tıkanıklığın baskın olduğu olgularda KBB/çene cerrahisi girişimleri (ör. bademcik/geniz eti cerrahisi, yumuşak damak prosedürleri, maksillomandibular ileri alma) düşünülebilir. Tedavi uyumu ve düzenli takip, uzun dönem başarı için kritik önemdedir.
Uyku Apnesi Nelere Yol Açabilir?
Kontrolsüz uyku apnesi kardiyovasküler ve metabolik sistemler başta olmak üzere çoklu organ etkilenimine yol açabilir.
Kalp ve Damar Hastalıkları
Tekrarlayan oksijen düşüşleri ve uyku bölünmeleri; aritmiler, koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği ve inme riskini artırır. Gece ortaya çıkan bradikardi-takikardi döngüleri ve hipertansif ataklar görülebilir.
Yüksek Tansiyon
Uyku apnesi, özellikle dirençli hipertansiyonla ilişkilidir. CPAP tedavisi ve kilo yönetimi kan basıncında klinik olarak anlamlı düşüş sağlayabilir.
İnsülin direnci, tip 2 diyabet ve metabolik sendrom riskini artırır; iştah ve kilo kontrolünü etkileyen hormonal değişikliklere katkıda bulunur.
Uyku Apnesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Uyku apnesi nedir?
Uykuda solunumun 10 saniyeden uzun sürelerle kısmen ya da tamamen durmasıyla seyreden ve gece boyunca tekrarlayabilen bir hastalıktır.
Uyku apnesi neden olur?
En sık neden, üst solunum yolunun uyku sırasında daralmasıdır; obezite, anatomik darlıklar, alkol/sedatifler ve sırtüstü yatış riski artırır.
Uyku apnesi öldürür mü?
Dolaylı olarak kalp krizi, inme ve trafik/iş kazası riskini artırarak yaşamı tehdit edebilir. Erken tanı ve tedavi bu riskleri azaltır.
Uyku apnesine hangi bölüm bakar?
Göğüs hastalıkları, kulak burun boğaz ve nöroloji uzmanları ile uyku merkezleri tanı ve tedavide rol alır.
Uyku apnesi nasıl geçer?
Kilo kaybı, pozisyonel tedavi, CPAP ve uygun olgularda ağız içi aparey/cerrahi ile kontrol altına alınabilir; bazı hastalarda kalıcı düzelme sağlanabilir ancak herkeste kesin iyileşme beklenmez.
Uyku apnesi testi nasıl yapılır?
Polisomnografi uyku laboratuvarında yapılır; uygun hastalarda ev tipi uyku apnesi testi de uygulanabilir.
Uyku apnesi belirtileri nelerdir?
Gürültülü horlama, tanıklı apne, uykuda boğulma hissi, sabah baş ağrısı, gündüz uykululuğu ve dikkat sorunları başlıca bulgulardır.
Uyku apnesi tedavisi nedir?
Yaşam tarzı değişiklikleri, CPAP/oto-CPAP, mandibular ilerletme apareyleri, pozisyonel tedavi ve seçilmiş olgularda cerrahi.
Uyku apnesi raporu kaç yıl geçerli?
Kullanım amacına ve kurumsal düzenlemelere göre değişir; genellikle 1–3 yıl olup periyodik yeniden değerlendirme gerekir.
Uyku apnesine ne iyi gelir?
Kilo vermek, yan yatmak, alkol ve sigaradan kaçınmak, burun tıkanıklığını tedavi etmek ve CPAP kullanımı semptomları azaltır.
Uyku apnesi cihazı nedir?
CPAP/BPAP cihazları, maske aracılığıyla pozitif basınç vererek uyku sırasında hava yolunun açık kalmasını sağlar.
Uyku apnesi için kesin çözüm var mı?
Seçilmiş olgularda cerrahi ve anlamlı kilo kaybı kalıcı düzelme sağlayabilir; birçok hastada uzun dönem CPAP veya diğer tedavilere ihtiyaç sürer.