Uyku Terörü Nedir? Uyku Terörü Belirtileri ve Tedavisi

Uyku terörü, Non-REM derin uykuda ani korku ve otonom uyarılmayla seyreden, kişi tarafından genellikle hatırlanmayan bir parasomni tablosudur. Çocuklarda en sık 3–7 yaş arasında görülür ve çoğu olgu ergenliğe doğru kendiliğinden düzelir; yetişkin başlangıcı çoğunlukla eşlik eden tıbbi/psikiyatrik durumlarla ilişkilidir. Risk ve tetikleyiciler arasında genetik yatkınlık, uyku yoksunluğu ve düzensizliği, stres, ateş, obstrüktif uyku apnesi, bazı ilaçlar ve madde/alkol yer alır. Tanı kliniktir; ayırıcı tanıda kabuslar, gece panik atakları ve nöbetler göz önünde bulundurulur, gerektiğinde polisomnografi yapılır. Yönetim; güvenliğin sağlanması, uyku hijyeni, planlı uyanma ve altta yatan nedenlerin tedavisine dayanır; farmakoterapi seçilmiş ağır olgularda uzman tarafından nadiren uygulanır.

Uyku Terörü (Gece Terörü) Nedir?

Uyku terörü; uykunun Non-REM, özellikle de derin N3 evresinde ortaya çıkan, ani korku tepkisi, çığlık, yoğun otonom belirtiler ve belirgin bilinç bulanıklığı ile seyreden bir parasomni türüdür. Çoğunlukla gecenin ilk üçte birinde gelişir, kişi zor uyandırılır ve olay sonrası genellikle hiçbir şey hatırlamaz. Bu yönleriyle REM döneminde görülen ve ayrıntıları hatırlanan kabuslardan ayrılır. Çocuklarda daha yaygın olup ergenliğe doğru çoğunlukla kendiliğinden düzelir; yetişkinlikte ortaya çıkması durumunda başka tıbbi, psikiyatrik veya uyku ile ilişkili bozukluklar akla gelmelidir.

Uyku Terörü Belirtileri Nelerdir?

Ataklar genellikle birden başlayan yoğun korku ifadesiyle seyreder ve kişi çoğu zaman uykuda kalmaya devam eder. Sabah olduğunda olayı hatırlamamak tipiktir.

Ani çığlık veya bağırış, yatakta doğrulma ya da ayağa kalkma
Hızlı kalp atışı, hızlı solunum, terleme, göz bebeklerinde genişleme
Çırpınma/tekmeleme gibi motor ajitasyon, uyurgezerlikle birliktelik
Uyanmakta güçlük, konuşmalara yanıtsızlık ya da şaşkınlık
Olay sonrası amnezi (çoğunlukla hiçbir şey hatırlamama)

Ataklar birkaç dakikadan 30 dakikaya kadar sürebilir ve nadiren gündüz şekerlemelerinde de ortaya çıkabilir.

Uyku Terörünün Nedenleri Nelerdir?

Uyku teröründe tek bir neden yoktur; genetik yatkınlık ve uykuyu parçalayan/tetikleyen etkenlerin birleşimi rol oynar.

Aile öyküsü ve genetik yatkınlık
Uyku yoksunluğu, düzensiz uyku saatleri, yoğun fiziksel yorgunluk
Günlük stres ve anksiyete, duygusal zorlanmalar
Yüksek ateş (özellikle çocuklarda)
Obstrüktif uyku apnesi ve diğer solunumsal problemler
Huzursuz bacak sendromu gibi başka uyku bozuklukları
Seyahat/jet lag, gürültü gibi dış uyaranlarla ani uyanmalar
Bazı ilaçlar (uyarıcılar, bazı antidepresanlar) ve alkol/madde kullanımı
Nadiren nörolojik hastalıklar (ör. epilepsi)

Solunum Sorunları

Obstrüktif uyku apnesi gibi solunumu bozan durumlar uykuyu parçalayarak gece terörlerini tetikleyebilir. Solunum bozukluğunun tanınıp tedavi edilmesi atak sıklığını azaltabilir.

Psikolojik Sorunlar

Yetişkinlerde depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu gibi durumlar arousal eşiğini düşürerek gece terörlerine yatkınlık yaratabilir. Bu durumların uygun yönetimi, atakların kontrolüne katkı sağlar.

Diğer Faktörler

Seyahat ve vardiyalı çalışma
Uyaranlara maruziyet (gece ekran kullanımı, kafein)
Ameliyat/anestezi sonrası dönem
Ateşli enfeksiyonlar

Uyku Terörü Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı genellikle öyküye dayanır; atakların zamanı, süresi, sıklığı ve eşlik eden davranışlar sorgulanır. Uyku günlüğü tutulması ve mümkünse eş/ailenin gözlem veya video kayıtları faydalıdır. Aykırı bulgular, yaralanma riski, erişkin başlangıç ya da eşlik eden solunumsal/nörolojik şüphe varsa ayırıcı tanı için polisomnografi ve ilgili tetkikler yapılabilir. Kabuslar, konfüzyonel uyanmalar, gece panik atakları ve nöbetlerle ayırıcı tanı önemlidir.

Uyku Terörü Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda çoğu olgu tedavisiz düzelir; hedef güvenliği sağlamak ve tetikleyicileri ortadan kaldırmaktır. Odada yaralanma riskini azaltmak (keskin/kırılabilir eşyalardan kaçınmak), düzenli ve yeterli uyku, sakin bir yatış rutini ve aşırı yorgunluktan kaçınma temel yaklaşımlardır. Erişkinlerde ya da ağır seyirli olgularda altta yatan nedenlerin (ör. uyku apnesi, psikiyatrik durumlar) tedavisi esastır. İlaçlar nadiren, uzman kararıyla ve seçilmiş olgularda düşünülür.

Uyku Terörü Nasıl Geçer?

Atakları azaltmak için uyku hijyenini güçlendirmek ve tetikleyicileri sınırlamak etkilidir.

Her gün aynı saatlerde yatıp kalkmaya özen gösterin; yeterli uyku süresini sağlayın.
Odayı karanlık, serin ve sessiz tutun; ekranları ve parlak ışığı yatmadan önce sınırlayın.
Akşam saatlerinde kafein/enerji içecekleri ve ağır yemeklerden kaçının.
Gevşeme alışkanlıkları edinin (ılık duş, kitap okuma, nefes egzersizleri).
Çok yorgunluk ve uykusuzluktan kaçının; gerekirse kısa gündüz uykularıyla denge sağlayın.
Atakların öngörülebilir olduğu durumlarda, tipik başlangıçtan yaklaşık 15 dakika önce planlı uyanma yöntemini hekime danışarak uygulayın.
Uyku apnesi ya da başka bir tıbbi durumdan şüpheleniyorsanız değerlendirme için sağlık profesyoneline başvurun.

Uyku Terörü Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Bebeklerde gece terörü nedir?

Genellikle 1–4 yaş arası çocuklarda görülen, derin uykuda aniden korku ve panikle beliren kısa süreli ataklardır. Bebeklerde nadirdir ancak 18. aydan sonra başlayabilir.

Bebeklerde gece terörü neden olur?

Uyku düzenindeki bozulmalar, yüksek ateş, yorgunluk, genetik yatkınlık ve hastalık dönemleri başlıca tetikleyicilerdir.

Gece terörü geçiren bebeğe ne yapılmalı?

Bebeği zorla uyandırmaya çalışmayın; yanında kalarak güven verin, ortamı güvenli tutun ve atak geçince yeniden uyumasına izin verin.

Gece terörü ile kabus arasındaki fark nedir?

Kabuslar REM uykusunda olur ve genellikle hatırlanır; uyku terörü derin uykuda gelişir, kişi uyanmakta zorlanır ve çoğu zaman hatırlamaz.

Bebeklerde gece terörü tedavi edilmeli mi?

Çoğu durumda tedavi gerekmez; ataklar sık ve şiddetliyse ya da yaralanma riski varsa çocuk nörolojisi/psikiyatrisi ve uyku tıbbı değerlendirmesi önerilir.

2 yaşındaki çocukta gece terörü normal midir?

Evet, gelişimsel olarak bu yaşlarda görülebilir ve çoğu çocukta zamanla seyrekleşir.

2 yaşta gece terörü ne kadar sürer?

Genellikle birkaç dakikadır; bazı ataklar 30 dakikaya uzayabilir. Çocuk sakinleşince tekrar uyur ve sabahı hatırlamaz.

2 yaşta gece terörü nasıl anlaşılır?

Ani çığlık, yoğun korku ifadesi, terleme, hızlı nefes alma ve uyanmakta güçlük; gözler açık olsa da çevreye yanıtsızlık görülebilir.

3 yaşta gece terörü sık mıdır?

Evet, 3–7 yaş arası en sık görüldüğü dönemdir ve genellikle ergenliğe doğru kaybolur.

Ne zaman doktora başvurulmalı?

Ataklar çok sıklaşırsa, yaralanmaya yol açarsa, gündüz uykululuğu/baş ağrısı gibi belirtiler eklenirse, horlama-apne şüphesi varsa veya erişkinde yeni başladıysa tıbbi değerlendirme gerekir.