Varikosel Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Varikosel, pampiniform pleksustaki venlerin kapakçık yetersizliği ve anatomik faktörler nedeniyle genişlemesiyle ortaya çıkar ve en sık sol testiste görülür. Skrotal ısı artışı ve hipoksi, spermatogenez üzerinde olumsuz etki yaparak infertiliteye zemin hazırlayabilir. Tanıda fizik muayene temel olup skrotal Doppler ultrason, damar çapı ve reflünün objektif değerlendirilmesini sağlar. Tedavi; semptom, testis hacmi, semen analizi ve fertilite planlarına göre konservatif yöntemlerden mikrocerrahi varikoselektomi veya perkütan embolizasyona kadar değişir. Ameliyat sonrası dönemde skrotal destek, aktivite kısıtlaması ve yara bakımı önemlidir; semen parametrelerinde iyileşme genellikle 3-6 ayda başlar. Varikosel kanserle ilişkili değildir ancak tedavi edilmediğinde testis atrofisi ve sperm kalitesinde düşüşe yol açabilir.

Varikosel Nedir?

Varikosel, testisleri saran pampiniform pleksustaki toplardamarların genişleyip kıvrımlı hale gelmesiyle ortaya çıkan bir damar hastalığıdır. En sık sol tarafta görülür; çünkü sol testiküler venin böbrek venine drenajı ve basınç özellikleri reflüye daha yatkındır. Venöz dönüş bozulduğunda skrotal ısı artar ve oksijenlenme azalır; bu da sperm üretimi ve kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bazı kişilerde belirti vermezken, ağrı, dolgunluk ve görünür damarlar görülebilir.

Varikosel Neden Olur?

Temel mekanizma, venöz kapakçık yetersizliği ve anatomik özelliklere bağlı kanın geriye kaçmasıdır. Uzun süre ayakta kalma, ağır kaldırma ve intrabdominal basınç artışı gibi durumlar şikayetleri belirginleştirebilir. Genetik yatkınlık ve damar duvarı zayıflığı da rol oynar.

Venöz kapakçık yetmezliği ve venöz reflü
Sol testiküler venin anatomik drenaj özellikleri
Uzun süre ayakta kalma ve ağır fiziksel aktiviteler
Genetik yatkınlık ve bağ dokusu zayıflığı
Karın içi basınç artışına yol açan durumlar

Varikosel Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler hafiften belirgine değişir ve gün sonunda veya eforla artma eğilimindedir.

Testiste ağrı, çekilme veya dolgunluk hissi
Skrotumda belirginleşen kıvrımlı damarlar (“solucan torbası” hissi)
Uzun süre ayakta kalınca/egzersiz sonrası artan rahatsızlık
Testiste ağırlık hissi ve zamanla testis hacminde küçülme (atrofi)
Sperm sayısı ve hareketliliğinde azalma, kısırlık

Varikosel Daha Çok Kimlerde Görülür?

Ergenlik ve genç erişkin erkekler
Ailesinde varikosel/venöz hastalık öyküsü olanlar
Uzun süre ayakta çalışanlar veya ağır iş yapanlar
Ağır egzersiz ve ağırlık kaldıran sporcular
Fertilite sorunu ile başvuran erkekler

Varikosel Nasıl Geçer?

Hafif olgularda istirahat, skrotal destek ve ağrı kesiciler semptomları azaltabilir. Ancak kalıcı çözüm genellikle cerrahi ligasyon (varikoselektomi) veya girişimsel embolizasyonla sağlanır. Tedavi endikasyonları: semptomatik ağrı, testis atrofisi, anormal semen analizi ile infertilite ve adölesanda testis büyümesinde gerilik.

Varikosel Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoğunlukla ayakta, sıcak ortamda ve Valsalva manevrası ile yapılan fizik muayene ile konur; varikosel derecelendirilebilir. Skrotal Doppler ultrason ile damar çapı ve reflü objektif olarak değerlendirilir.

Fizik Muayene

Ayakta muayenede genişlemiş ven paketleri palpe edilir; Valsalva ile belirginleşir. Grade 1-3 derecelendirme yapılır.

Skrotal Doppler Ultrason

Damar çapı ölçümü, reflünün gösterilmesi ve subklinik varikosellerin saptanmasında standart görüntülemedir.

Venografi

Nadir gerekli olan invaziv bir yöntemdir; kompleks vakalarda anatomiyi ve reflüyü göstermek için kullanılabilir.

Termografi

Isı farklarını saptayarak destekleyici bilgi sağlayabilir; duyarlılığı sınırlı olduğu için rutin değildir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

Ayırıcı tanı veya karmaşık anatomilerin değerlendirilmesinde seçilmiş durumlarda başvurulur; rutin tarama yöntemi değildir.

Varikosel Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi, semptomların şiddeti, fertilite hedefleri ve ultrason bulgularına göre kişiselleştirilir.

Geleneksel (Konservatif) Tedavi

NSAİİ/analjezikler, skrotal destekleyici giysiler ve eforun sınırlandırılması semptom kontrolü sağlar; hastalığın kendisini düzeltmez.

Cerrahi Tedavi (Varikoselektomi)

Açık veya laparoskopik olarak genişlemiş venlerin bağlanmasıdır. Mikrocerrahi inguinal/subinguinal yaklaşım, nüksü ve hidrosel gibi komplikasyonları azaltır; arter ve lenfatiklerin korunmasına olanak tanır.

Girişimsel Tedavi (Embolizasyon/Skleroterapi)

Kateter aracılığıyla testiküler vene koil veya sklerozan ajan verilerek reflü yapan damar kapatılır. Lokal anesteziyle yapılabilir ve hızlı toparlanma sağlar; uygun hasta seçimi önemlidir.

Varikosel Neye Yol Açar?

Sperm sayısı, hareketliliği ve morfolojisinde bozulma
Testis hacminde azalma (atrofi)
Kronik testis/skarotmal ağrı
Hormon değişiklikleri (testosteronda düşme görülebilir)
Skrotumda belirgin damarlaşma ve rahatsızlık

Varikosel Ameliyatı Nasıl Olur?

Genel veya bölgesel anestezi altında kasık/alt kasık bölgesinden küçük kesiyle genişlemiş venler bulunur ve bağlanır/kliplenir. Kan, alternatif sağlıklı venler üzerinden drene olur; böylece reflü engellenir. Mikrocerrahi yöntem, damar ve sinir yapılarının daha net ayrımına imkan tanır; laparoskopik teknik daha küçük kesilerle uygulanabilir.

Varikosel Ameliyatı Sonrası Yaşam

İlk 1-2 hafta istirahat, skrotal destek ve yara bakımı önerilir; ağır kaldırma ve yoğun egzersiz 3-4 hafta ertelenir. Buz uygulaması kısa sürelerle şişliği azaltabilir. Cinsel aktivite ve spor genellikle 2-4 hafta sonra kademeli olarak yeniden başlatılır. Semen parametrelerinde düzelme 3-6 ayda beklenir; 6-12 ayda maksimuma ulaşabilir. Ateş, şiddetli ağrı, belirgin şişlik veya akıntı varsa hekime başvurulmalıdır.

Varikosel Ağrısı Nasıl Geçer?

NSAİİ/analjezikler (doktor önerisiyle)
Skrotal destekleyici iç giyim
Aralıklı soğuk uygulama (ciltle buz temasından kaçınarak)
Ağır kaldırma ve uzun süre ayakta kalmaktan kaçınma
Kabızlığı önleyerek ıkınmayı azaltma

Varikosel Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Varikosel Kendiliğinden Geçer Mi?

Genellikle kendiliğinden düzelmez; semptomlar hafif seyredebilir ancak ilerleme gösterebilir. Ağrı, testis hacminde azalma veya infertilite varsa tedavi önerilir.

Varikosel Hastalığına Hangi Bölüm Bakar?

Üroloji bölümü tanı ve tedaviden sorumludur.

Varikosel Ameliyatı Ne Kadar Sürer?

Çoğu vakada 30-60 dakika sürer; teknik ve hastaya göre değişebilir.

Varikosel Kısırlık Yapar Mı?

Yapabilir; skrotal ısı artışı ve oksijenlenme azalması spermatogenezi bozarak sperm parametrelerinde gerilemeye yol açabilir. Her varikosel infertiliteye neden olmaz; etkilenme derecesi kişiden kişiye değişir.

Varikosel Ağrısı Nereye Vurur?

Testisten kasığa ve alt karına yayılabilir; ayakta kalma ve eforla artar.

Varikosel Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Testis atrofisi, semen kalitesinde düşüş ve kronik ağrı gelişebilir; infertilite riski artabilir.

Varikosel, Testis Kanserine Yol Açar Mı?

Hayır. Varikosel damar kaynaklı bir durumdur; testis kanseriyle doğrudan ilişkili değildir.