Vitiligo Nedir? Vitiligo Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Vitiligo, melanositlerin otoimmün mekanizmalar ve çevresel tetikleyiciler sonucu kaybıyla oluşan, bulaşıcı olmayan bir depigmentasyon hastalığıdır. Klinik olarak sınırları belirgin, süt beyazı maküllerle seyreder ve sıklıkla non-segmental (simetrik) tip görülür; segmental, fokal, mukozal, trikom ve üniversal alt tipler de tanımlanmıştır. Tanı kliniktir; Wood ışığı, uygun durumlarda biyopsi ve eşlik eden otoimmüniteler için laboratuvar değerlendirmeleriyle desteklenir. Tedavide topikal kortikosteroidler ve kalsinörin inhibitörleri, dar bant UVB fototerapi, seçilmiş hastalarda JAK inhibitörleri (ör. ruxolitinib %1.5 krem) ve stabil sınırlı lezyonlarda cerrahi greft/nakil yöntemleri kullanılır. Yaygın ve dirençli olgularda kalıcı depigmentasyon bir seçenek olabilir; güneşten korunma, kamuflaj kozmetikleri ve psikososyal destek tedavinin tamamlayıcı unsurlarıdır. Hastalık tamamen önlenemese de güneşten korunma, cilt travmalarından kaçınma ve stres yönetimi alevlenmeleri azaltabilir.

Vitiligo Nedir?

Vitiligo, cilde rengini veren melanosit hücrelerinin kaybı sonucu ciltte sınırları belirgin, süt beyazı lekelerle ortaya çıkan, bulaşıcı olmayan bir pigment bozukluğudur. Yüz, el sırtları, dirsek, diz, dudak çevresi ve genital bölge sık etkilenen alanlardır. Saç, kaş ve kirpiklerde beyazlaşma (lökotrişi) eşlik edebilir. Hastalık otoimmün süreç, genetik yatkınlık ve çevresel tetikleyicilerin etkileşimiyle gelişir.

Vitiligo Türleri Nelerdir?

Vitiligo, lezyonların dağılımı ve seyri temelinde alt tiplere ayrılır. Bu sınıflama tedavi planlaması ve prognoz açısından önem taşır.

Non-segmental (yaygın, sıklıkla simetrik) vitiligo
Segmental (tek taraflı, erken başlayıp hızla stabil) vitiligo
Fokal (sınırlı alanlı) vitiligo
Mukozal vitiligo
Trikom vitiligo (aynı alanda üç ton)
Üniversal vitiligo (vücut yüzeyinin büyük kısmı)

Non-segmental tip en sık görülür ve nüks etme eğilimi yüksektir. Segmental tip genellikle hızlıca stabil hale gelir ve daha sınırlı yayılım gösterir.

Vitiligo Belirtileri Nelerdir?

En belirgin bulgu, sınırları net, süt beyazı lekelerin ortaya çıkmasıdır. Lezyonlar güneşe açık bölgelerde daha erken fark edilir ve non-segmental tipte sıklıkla simetriktir. Bazı hastalarda lezyonlardan önce hafif kaşıntı olabilir; ağrı ve belirgin iltihap tipik değildir. Saç, kaş ve kirpiklerde beyazlaşma görülebilir; ağız içi ve genital mukozalarda da renk kaybı oluşabilir.

Yüz, el, dirsek, diz gibi bölgelerde beyaz lekeler
Non-segmental tipte simetrik dağılım
Lökotrişi (kıl beyazlaşması)
Mukozal tutulum olasılığı
Lezyon öncesi hafif kaşıntı görülebilir

Vitiligonun Nedenleri Nelerdir?

Kesin neden tam aydınlatılamasa da otoimmün mekanizmalar, genetik yatkınlık ve çevresel etmenler birlikte rol oynar. Oksidatif stres ve sinir uçlarından salınan mediyatörler de patogenezde etkili olabilir.

Bağışıklık sisteminin melanositleri hedef alması
Aile öyküsü ve genetik yatkınlık
Oksidatif stres ve serbest radikaller
Güneş yanığı, cilt travması ve sürtünme (Koebner fenomeni)
Kimyasal irritanlara maruziyet
Eşlik eden otoimmün hastalıklar (örneğin tiroidit, tip 1 diyabet)

Vitiligo Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoğunlukla dermatolojik muayeneyle konur. Gerekli durumlarda yardımcı testlerle desteklenir ve ayırıcı tanı yapılır.

Fizik muayene ile lezyon dağılımı ve özelliklerinin değerlendirilmesi
Wood ışığı ile pigment kaybının belirginleştirilmesi
Gerektiğinde deri biyopsisi
Kan testleri ile eşlik eden otoimmünitelerin taranması

Vitiligonun Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavinin hedefi bağışıklık aracılı hasarı durdurmak ve yeniden pigmentasyonu desteklemektir. Seçim; lezyon yaygınlığı, yerleşimi, hastanın yaşı ve aktivite durumuna göre kişiselleştirilir. Destekleyici bakım ve psikososyal yaklaşım tedavinin ayrılmaz parçasıdır.

Topikal Tedaviler

Sınırlı alanlarda orta-yüksek güçlü kortikosteroidler ve kalsinörin inhibitörleri tercih edilir; özellikle yüz ve kıvrım bölgelerinde kalsinörin inhibitörleri ön plandadır. Uzun süreli kortikosteroid kullanımında olası cilt incelmesi ve iritasyon riskine dikkat edilmelidir.

Fototerapi (Işık Terapisi)

Dar bant UVB (NB-UVB) yaygın veya dirençli olgularda etkilidir ve topikallerle kombine edildiğinde yanıt artabilir. Sınırlı plaklarda eksimer ışığı seçenek olabilir. Uygulama sıklığı ve süresi hekim tarafından planlanır.

PUVA Tedavisi

Psoralen ile kombine UVA tedavisi seçilmiş olgularda düşünülebilir; yan etki ve fototoksisite riski nedeniyle dikkatli hasta seçimi ve izlem gerektirir.

Cerrahi Müdahaleler

Stabil ve sınırlı vitiligoda melanosit nakli, ince deri greftleri veya hücresel süspansiyon yöntemleri uygulanabilir. Uygun hasta seçimi ve gerçekçi beklentiler önemlidir.

Depigmentasyon Tedavisi

Çok yaygın, tedaviye dirençli vakalarda monobenzon ile kalıcı renk açma düşünülebilir. Geri dönüşsüz olduğu için kapsamlı bilgilendirme ve onam şarttır.

Psikolojik Destek

Vitiligo görünümü nedeniyle özgüven kaybı ve sosyal kaygı oluşturabilir. Psikolojik danışmanlık, destek grupları ve kamuflaj kozmetikleri yaşam kalitesini artırır.

Vitiligo Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yüksek koruma faktörlü güneş koruyucuların düzenli kullanımı
Cilt travması ve tahrişten kaçınma, kimyasal irritanlardan uzak durma
Hekim önerisine uygun ve düzenli tedaviye uyum
Düzenli dermatoloji kontrolleri ve eşlik eden hastalıkların yönetimi
Stres yönetimi, kaliteli uyku ve dengeli beslenme

Vitiligo Olmayan Beyaz Lekeler Nelerdir?

Vitiligo ile karıştırılabilen bazı durumlar farklı nedenlerle beyaz lekelere yol açar ve tedavi yaklaşımları değişir.

Pityriasis alba: Çocuklarda sık, mat-soluk, hafif pullanan plaklar
Tinea versicolor: Yüzeyel mantar çoğalmasına bağlı açık renkli lekeler
Travma/iltihap sonrası hipopigmentasyon: İyileşme sürecine bağlı geçici renk açılması

Vitiligo ile Sosyal Yaşam

Toplumsal önyargılarla baş etmek zorlayıcı olabilir. Kamuflaj ürünleri, kıyafet seçimi, saç ve kaş için uygun kozmetik çözümler ve destek grupları günlük yaşamı kolaylaştırır. Okul ve iş ortamında bilgilendirme ve destekleyici yaklaşım önemlidir.

Vitiligo Nasıl Önlenir?

Vitiligo tamamen önlenemese de alevlenme riskini azaltmak mümkündür. Güneşten korunma, cilt travmalarından kaçınma, sürtünmeye yol açan alışkanlıkları azaltma, kimyasal irritanları sınırlama ve stres yönetimi yarar sağlar. İlk belirtilerde dermatoloji uzmanına başvurmak tedavi başarısını artırabilir.

Vitiligo Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Vitiligo bulaşıcı mıdır? Değildir.
Tamamen geçer mi? Tam düzelme garanti edilemez; uygun tedaviyle repigmentasyon ve kontrol sağlanabilir.
Güneş iyi gelir mi? Kontrolsüz güneş zararlıdır; fototerapi yalnızca hekim gözetiminde uygulanmalıdır.
Beslenme etkiler mi? Özel bir diyet kanıtlanmamıştır; dengeli beslenme ve eksikliklerin giderilmesi önerilir.
Çocuklarda tedavi mümkün mü? Evet; yaşa uygun topikaller ve NB-UVB gibi seçenekler mevcuttur.
Saç/kıl beyazlaşması düzelir mi? Zordur ancak bazı olgularda kısmi repigmentasyon olabilir.