Bebeklerde Sarılık Belirtileri Nelerdir? Sarılık Nasıl Geçer?
Yenidoğan sarılığı, kanda bilirubin birikimi sonucu cilt ve skleralarda sararma ile seyreden ve bebeklerin çoğunda görülen bir durumdur. Klinik şiddet; doğum haftası, postnatal gün ve risk faktörleri bağlamında serum bilirubin düzeyiyle birlikte değerlendirilir ve fizyolojik ya da patolojik olarak sınıflanır. Erken tanı ve uygun izlem yapılmadığında kernikterus gibi kalıcı nörolojik hasar gelişebilir. Tedavi gerektiren olgularda ilk seçenek fototerapidir; hemolitik ve ağır olgularda değişim transfüzyonu gündeme gelebilir. Çoğu bebekte sarılık 7–10 gün içinde tedavisiz geriler; ancak düzenli hekim kontrolü ve yeterli emzirme önem taşır. Zamanında doğanlarda 14, prematürelerde 21 günü aşan sarılık uzamış sarılık olarak kabul edilir ve ayrıntılı inceleme gerektirir.
Yenidoğan sarılığı nedir?
Yenidoğan sarılığı, kanda bilirubin düzeyinin yükselmesine bağlı olarak cilt ve göz aklarında sararma ile seyreden, bebeklerin büyük kısmında görülen bir durumdur. Sarılık genellikle önce yüzde belirir, ardından gövde ve uzuvlara yayılır; iyileşme ise ters yönde olup en son skleralar düzelir. Sarılığın türü ve ciddiyeti, bebeğin doğum haftası, postnatal yaşı, risk faktörleri ve ölçülen bilirubin değeri birlikte değerlendirilerek belirlenir.
Sarılık çeşitleri
Fizyolojik sarılık: Çoğunlukla doğumdan sonraki 2.–4. günlerde başlar ve 7–10 gün içinde tedavi gerektirmeden geriler; düzenli klinik izlem önerilir.
Patolojik sarılık: Doğumdan kısa süre sonra ortaya çıkabilir ve kan grubu uyuşmazlığı, enfeksiyon, bazı ilaçlar ya da kalıtsal enzim eksiklikleri gibi nedenlerle ilişkilidir; yakından değerlendirme ve tedavi gerektirir.
Uzamış sarılık: Zamanında doğanlarda 14 günü, prematürelerde 21 günü aşan sarılık tablosudur ve altta yatan nedenlerin araştırılmasını gerektirir.
Sarılık nedenleri
Yenidoğanlarda artmış bilirubin üretimi, yetersiz karaciğer metabolizması ve bilirubinin bağırsaklardan yeniden emilimi sarılığa katkıda bulunur. Genetik yatkınlık, prematürite veya geç doğum, emme/beslenme sorunları, kan grubu uyuşmazlığı, doğum travmasına bağlı kafa derisi altında kanama ve intrauterin enfeksiyonlar başlıca nedenler arasındadır.
Sarılık risk faktörleri
- Erken doğum (prematürite)
- Emme güçlüğü ve yetersiz beslenme
- Anne-bebek arasında ABO/Rh kan uyuşmazlığı
- Doğumda kafa derisi altında kanama (sefalhematom)
- İlk 24 saatte sarılık saptanması
- Diyabetik anne bebeği olmak
- Sarılığın 2 haftadan uzun sürmesi
- Kardeşte fototerapi gerektiren sarılık öyküsü
Yenidoğan sarılığının belirtileri
Sarılık önce yüzde ve göz aklarında başlar; bilirubin yükseldikçe göğüs, karın ve uzuvlara yayılır. Gün ışığında ya da parlak bir ışık altında cilde hafifçe bastırıp bıraktığınızda sarı rengin artması tipiktir. Bebeğin aşırı uykulu olması ve emmesinin azalması uyarıcı kabul edilmelidir.
- Cilt ve skleralarda sararma
- Bastır-çek testinde sarı rengin belirginleşmesi
- Artmış uyku eğilimi ve zayıf emme
Karın, kol ve bacaklarda sararmaya ek olarak aşırı uyku ve kötü beslenme varsa, bebek kaç günlük olursa olsun acilen tıbbi değerlendirme gerekir.
Yenidoğan sarılığı nasıl teşhis edilir?
Erken tanı ve izlem hayati önem taşır; gecikme durumunda kernikterus gibi kalıcı nörolojik hasarlar gelişebilir. Anne-bebek arasında ABO ve Rh uyuşmazlığı taranır; taburcu olmadan önce hemogram ve bilirubin seviyeleri kontrol edilir. Sarılık şüphesinde bilirubin düzeyi genellikle topuktan alınan birkaç damla kanla kısa sürede ölçülür.
Yenidoğan sarılığı tedavisi
Tedavi kararı bebeğin kilosu, postnatal yaşı ve serum bilirubin düzeyine göre verilir. Olguların çoğu iki hafta içinde kendiliğinden düzelir; bu süreçte düzenli hekim takibi esastır.
- Fototerapi: Özel dalga boyunda ışıkla bilirubinin suda çözünebilir forma dönüştürülmesini sağlar; uygulama sırasında gözler korunur. Geçici döküntü, bronzlaşma ve sık-sulu dışkılama görülebilir.
- Değişim transfüzyonu: Kan grubu uyuşmazlığına bağlı ağır ve hızla yükselen bilirubinde gerekebilir.
- Beslenme: Erken ve sık emzirme bilirubin atılımını destekler ve sarılık yönetimine katkı sağlar.