Yumurtalık Kisti Nedir? Yumurtalık Kistleri Neden Olur?

Yumurtalık kistleri, yumurtalığın içinde veya yüzeyinde gelişen ve çoğunlukla fonksiyonel nitelikte olan sıvı dolu oluşumlardır. Olguların büyük kısmı asemptomatiktir ve birkaç adet döngüsü içinde gerilerken, semptomatik kistler pelvik ağrı, şişkinlik ve adet düzensizliği gibi yakınmalara yol açabilir. Tanıda pelvik muayene ve ultrason temel araçlardır; seçilmiş hastalarda gebelik ve hormon testleri, CA-125, MR/BT ve laparoskopi gerekebilir. Yönetim; izlem, analjezi, hormonal yöntemlerle yeni kist oluşumunun azaltılması ve uygun olgularda laparoskopik veya açık cerrahi seçeneklerini içerir. Torsiyon ya da rüptür şüphesi oluşturan ani şiddetli ağrı acil değerlendirme gerektirir.

Yumurtalık Kisti Nedir?

Yumurtalık kisti, yumurtalığın içinde veya yüzeyinde oluşan sıvı dolu bir keseciktir. En sık üreme çağında görülür ve çoğu kist, adet döngüsünün doğal akışıyla ilişkili fonksiyonel yapılardır. Bu kistler genellikle zararsızdır, belirti oluşturmaz ve kısa sürede kendiliğinden kaybolur.

Yumurtalıklar, rahmin her iki yanında yer alan ve hem yumurta üretimi hem de östrojen-progesteron üretiminden sorumlu bezlerdir. Sol ve sağ yumurtalıkların düzenli çalışması, yumurtlama ve hormonal denge için kritik önemdedir. Kistlerin hangi tarafta yer aldığının belirlenmesi ve takip edilmesi, olası şikayetlerin yönetimine katkı sağlar.

Yaygın olmakla birlikte kistlerin büyük bölümü tesadüfen saptanır. Menopoz sonrası dönemde tespit edilen kistlerde risk değerlendirmesi daha dikkatli yapılmalıdır.

Yumurtalık Kisti Belirtileri

Birçok kist semptomsuzdur; ancak bazıları büyüklük, içerik veya yerleşimlerine bağlı olarak şikayetlere yol açabilir. Aşağıdaki belirtiler görülebilir:

Pelvik veya alt karın bölgesinde künt ya da keskin ağrı (çoğunlukla kistin olduğu tarafta)
Karında şişkinlik, dolgunluk veya baskı hissi
Cinsel ilişki sırasında ağrı
Adet düzensizliği, kanama miktarında artma veya azalma
Sık idrara çıkma, mesaneyi tam boşaltamama, bağırsak hareketlerinde rahatsızlık
Meme hassasiyeti, bel-sırt ağrısı
Ani ve şiddetli ağrı, bulantı-kusma (kist rüptürü veya yumurtalık torsiyonu olasılığı)

Kistler çoğu zaman rutin jinekolojik muayene veya başka bir nedenle yapılan ultrason incelemesinde tesadüfen saptanır. Özellikle postmenopozal dönemde ya da karmaşık yapılı kistlerde kötü huylu olasılığı yönünden dikkatli değerlendirme gerekir.

Sol Yumurtalık Kisti Belirtileri

Sol tarafta künt veya zaman zaman batıcı ağrı, dolgunluk ve şişkinlik hissi görülebilir. Ağrı adet öncesi/döneminde artabilir. Ani ve şiddetli tek taraflı ağrı, baygınlık hissi veya bulantı-kusma durumunda rüptür ya da torsiyon olasılığı için acil başvuru önerilir.

Sağ Yumurtalık Kisti Belirtileri

Sağ alt kadranda ağrı veya rahatsızlık, hareketle artan batıcı ağrı, karında baskı hissi ve sindirim-idrar yakınmaları görülebilir. Ani başlayan, giderek şiddetlenen ağrı acil değerlendirme gerektirebilir.

Yumurtalık Kisti Neden Olur?

Kist oluşumu çoğunlukla hormonal dalgalanmalar ve yumurtlama süreciyle ilişkilidir; bunun yanı sıra farklı klinik durumlar da etkili olabilir.

Hormon dengesizlikleri ve yumurtlama (fonksiyonel kistler)
Polikistik over sendromu (PCOS)
Gebelikte görülen kistler
Endometriozis (çikolata kistleri)
Pelvik enfeksiyonlar ve inflamasyon
Hormonal tedaviler/doğum kontrol yöntemleri
Genetik yatkınlık

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar doğrudan kist yapmasa da pelvik inflamatuvar hastalık gelişimine yol açarak yumurtlama düzenini ve üreme organlarını etkileyebilir.

Tanı ve Uygulanan Testler

Tanı genellikle pelvik muayenede ya da başka bir nedenle yapılan görüntülemede kütle saptanmasıyla gündeme gelir. Ultrason, kistin büyüklüğünü, yerleşimini ve içeriğini (sıvı/katı/karma) değerlendirmede temel yöntemdir. Risk değerlendirmesi gereken olgularda laboratuvar ve ileri görüntüleme testleri eklenebilir.

Pelvik muayene
Pelvik ultrason
Gebelik testi
Hormon düzeyi testleri
Tümör belirteçleri (örn. CA-125)
MR veya BT
Laparoskopi (tanı ve/veya tedavi amacıyla)

Tedavi ve Uygulanan Yöntemler

Tedavi; kistin türü, boyutu, semptomlar, yaş ve menopoz durumu gibi faktörlere göre planlanır. Basit ve küçük kistler sıklıkla izlemle gerilerken, semptomatik veya karmaşık kistler için ek tedaviler gerekebilir.

İzlem-bekleme ve düzenli ultrason kontrolleri
Ağrı kontrolü (analjezikler)
Hormonal yöntemlerle yeni kist oluşumunun azaltılması
Laparoskopik kistektomi gibi minimal invaziv girişimler
Gerektiğinde laparotomi (açık cerrahi)
Altta yatan nedenin tedavisi (PCOS, endometriozis vb.)
Onkolojik değerlendirme ve uygun hastalarda onkolojik cerrahi

Altta Yatan Nedenin Yönetimi

PCOS, endometriozis ve benzeri durumlarda yaşam tarzı düzenlemeleri (beslenme, egzersiz), gerektiğinde hormonal tedaviler ve insülin direncine yönelik ilaçlar planlanabilir. Endometriozis kaynaklı kistlerde medikal tedaviye rağmen şikayetler sürüyorsa laparoskopik çıkarım düşünülebilir. Tedavi bireyselleştirilmelidir.

Cerrahi Müdahale

Büyük, semptomatik, kendiliğinden gerilemeyen veya malignite şüphesi taşıyan kistlerde cerrahi önerilebilir. Laparoskopi çoğu olguda hızlı iyileşme ve daha az ağrı sağlar; bazı durumlarda laparotomi tercih edilebilir. Olası seçenekler kistektomi (kistin çıkarılması) ve gerekliyse ooferektomidir; doğurganlığın korunması için olabildiğince organ koruyucu yaklaşım hedeflenir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Yumurtalık Kisti Hangi Yaşlarda Olur?

Kistler ergenlikten menopoza kadar her yaşta görülebilir; en sık üreme çağında ortaya çıkar. Menopoz sonrasında görülen kistler daha ayrıntılı inceleme gerektirir.

Yumurtalık Kisti Kanser Riski Taşır mı?

Kistlerin çoğu iyi huyludur. Postmenopozal dönemde veya karmaşık yapılı kistlerde kötü huylu olasılığı için risk değerlendirmesi ve uygun testler yapılmalıdır.

Yumurtalık Kisti Hamile Kalmayı Engeller mi?

Basit kistler genellikle doğurganlığı etkilemez. PCOS veya endometrioma gibi durumlar yumurtlamayı zorlaştırabilir; bireysel değerlendirmenin ardından uygun tedavilerle gebelik şansı artırılabilir.

Yumurtalık Kisti Adet Düzensizliğine Neden Olur mu?

Evet, özellikle fonksiyonel kistler ve hormonal dengesizlikler adet kanamasının miktarı ve sıklığını etkileyebilir.

Yumurtalık Kistleri Kendiliğinden Geçer mi?

Birçok fonksiyonel kist birkaç adet döngüsü içinde küçülür veya kaybolur. Büyük, karmaşık veya ısrarcı kistler için doktor takibi ve gerekirse tedavi gerekir.

Yumurtalık Kistleri Kilo Aldırır mı?

Dolaylı olarak evet; bazı kistler hormonal dengesizliklerle kilo artışına zemin hazırlayabilir. Büyük kistler ayrıca karında dolgunluk hissi yaratabilir.

Yumurtalık Kistinin İlaçla Tedavisi Mümkün müdür?

Hormonal yöntemler yeni kist oluşumunu azaltabilir; mevcut kistleri küçültme etkisi sınırlıdır. Tedavi kararı kistin özelliklerine göre verilir.

Yumurtalık Kisti Nasıl Teşhis Edilir?

Rutin pelvik muayene ve ultrasonla saptanır; gerektiğinde kan testleri ve ileri görüntüleme eklenir.

Yumurtalık Kisti Ameliyatla Alınmalı mıdır?

Semptomsuz küçük kistler genellikle ameliyat gerektirmez. Büyük, ısrarcı, karmaşık veya kanser şüphesi olan kistlerde cerrahi düşünülür.

Yumurtalık Kisti Patlarsa Ne Olur?

Rüptür ani ve şiddetli ağrıya, bazen iç kanamaya yol açabilir; acil tıbbi değerlendirme gerektirir.

Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için hekiminize başvurunuz.